W tym artykule przeczytasz o:
Założony wg legendy przez uciekinierów z Troi. Ruiny świątyni greckiego boga Asklepiosa i położonego obok teatru, gdzie kapłani wznosili modły o zdrowie chorych. Po większych opadach scenę teatru pokrywa woda, w której pławią się niewielkie żółwie, a turyści spacerują po przerzuconych kładkach. W 1959 r. Butrynt zwiedzał Nikita Siergiejewicz Chruszczow. Aby uchronić dostojnego gościa przed roznoszącymi malarię widliszkami, za bramą wejściową posadzono szpaler eukaliptusów. Zwiedzanie Butryntu to idealna propozycja dla turystów lubiących zabytki i szczególnie zainteresowanych historią. Można tu podziwiać między innymi resztki murów obronnych, świątynię Asklepiosa, ruiny bizantyjskiej bazyliki, starożytny amfiteatr z III wieku p.n.e., ruiny domów, baptysterium, ruiny łaźni rzymskich i kaplicy z V wieku. Park archeologiczny leży tuż przy granicy z Grecją, około 20 km na południe od Sarandy. Jeśli ktoś zastanawia się czy warto go zwiedzić, bez wahania odpowiadamy: TAK! Jest to jedna z największych atrakcji turystycznych Albanii. Położony na wzgórzu, wśród wody i zieleni, Butrynt robi niesamowite wrażenie.
Gdziekolwiek góry spotykają się z morzem, tam musi być pięknie. Najpiękniej jest na przełęczy Llogara, gdzie znad Riwiery Albańskiej masyw Gór Cerauńskich strzela w niebo na wysokość ponad tysiąca metrów. Wiodąca z Sarandy do Vlory droga wije się w górę, racząc zapierającymi dech w piersiach widokami, naprzemiennie turystów siedzących po jednej i drugiej stronie autokaru. Na punkcie widokowym warto zabrać z autokaru kurtkę, bo im wyżej tym chłodniej, zwłaszcza gdy wieje wiatr. W górskim zajeździe dobrze jest rozgrzać się szklaneczką domorosłej rake i uraczyć pysznym owczym jogurtem z miodem i orzechami włoskimi.
W XVIII w. Ali Pasza z Tepeleny, narodowy bohater walk z Imperium Osmańskim, zbudował na nadmorskim cyplu niewielką forteczkę. Zwiedzanie zajmuje 15 minut. Ze środka centralnego „salonu” zaraz za wejściem widać rozlokowane gwiaździście najważniejsze pomieszczenia: studnię, kuchnię, kwatery dowódcy i załogi, celę dla więźniów. Schody prowadzą na dach przy wieży obronnej, z którego roztacza się widok na uroczą zatoczkę. W czasach komunistycznego dyktatora Envera Hodży w jej skałach wykuto tunel-bazę okrętów podwodnych. Na pobliskim zboczu zbudowano transzeje bunkrów i posadzono rzędy agaw. Dalekosiężni stratedzy musieli widzieć oczami wyobraźni wrażych imperialistycznych spadochroniarzy nadziewających się na rzędy ostrych kolców – już my do nich z tych bunkrów wygarniemy...
Vlora to miasto portowe u styku Morza Jońskiego i Adriatyckiego, skąd najbliżej (bo tylko 130 km) do Włoch. Jest jednym z najważniejszych miast albańskiego wybrzeża. Na skwerze w centrum miasta, gdzie w 1912 r. proklamowano niepodległość Albanii, stoi 17-metrowy, socrealistyczny pomnik bojowników o wolność z pierwszym premierem Ismailem Qemalim. Nieopodal znajduje się tablica upamiętniająca ofiary śmiertelnych rozruchów z roku 1997, które wstrząsnęły krajem po upadku piramid finansowych. Vlora to nie tylko popularny kurort, ale także miejsce pełne zabytków. Panoramę miasta i okolic można podziwiać ze wzgórza Kazum Baby, na które prowadzą kamienne schody. Jedną z atrakcji turystycznych miasta jest także Muzeum Niepodległości, w którym można zobaczyć między innymi gabinet pierwszego premiera Albanii.
Wznosząca się na wysokość 2.416 m n.p.m. góra Tomorr, na zboczach której, według legendy, dwaj giganci Tomorr i Shpirag walczyli o względy kobiety. Obaj polegli, a kobieta utonęła we własnych łzach, z których powstała rzeka Osum. Na szczycie góry znajduje się mauzoleum z relikwiami Abbasa ibn Alego, wnuka proroka Mahometa.i. Na obszarze miejscowego parku narodowego atrakcją są malownicze szlaki turystyczne, prowadzące m.in. do wodospadów Sotira. Na plenum lokalnego Komitetu Okręgowego Albańskiej Partii Pracy 26 lutego 1972 r. Enver Hodża ogłosił: „Niech gadają chruszczowowcy, toghatowcy i inne śmiecie rewizjonistyczne, niech krytykują oni nieśmiertelne nauki Marksa, Engelsa, Lenina i Stalina dotyczące partii i awangardy klasy robotniczej. Nauki te nie drgną jak nasza góra Tomorr, są one prawdziwe i trwałe jak granitowa skała.“
Miasto Berat słynie z pnących się po zboczu białych domów sprawiających wrażenie jakby stały jedne na drugich. Najlepszy widok jest z tarasu widokowego na wzgórzu ogromnej twierdzy Kalaja Berati, na terenie której do dziś mieszkają ludzie. W cerkwi katedralnej św. Teodora można podziwiać arcydzieła XVI-wiecznego pisarza ikon, Onufriego, wyróżniające się niemożliwym do podrobienia odcieniem czerwieni. Tajemnicę jego wytwarzania mistrz zabrał ze sobą do grobu. Warto obejrzeć także kamienny most na rzece Osum, z końca XVIII w. Berat zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Elbasan to jedno z największych miast w Albanii, położone w centralnej części kraju. Jednocześnie jest to ważne miasto dla krajowej turystyki, z uwagi na liczne zabytki i wartość historyczną. W XVI w. turecki sułtan Mehmet II, w czasach walki z powstańcami dowodzonymi przez narodowego bohatera albańskiego Skanderbega, rozbudował starorzymską twierdzę i zmienił nazwę miasta z Albanopolis na Il-basan (tur.: - twierdza). Miasto jest głównym ośrodkiem islamu w Albanii, z najstarszymi meczetami w kraju. W r. 1908 uczniowie miejscowych szkół koranicznych wszczęli zamieszki w proteście przeciwko reformie pisanego języka albańskiego, która zamiast alfabetu arabskiego, wprowadziła łaciński. Największa na Bałkanach huta stali, ciągnąca się kilometrowymi rdzewiejącymi instalacjami nad rzeką Shkumbin, zbudowana w czasach Hodży przez Chińczyków mieści się właśnie w Elbasan.
Założona w 1614 r. przez albańskiego janczara Sulejmana Paszę Bargjiniego, który w służbie imperium osmańskiego dorobił się stopnia generała. Nazwana Tehran na cześć tureckich zwycięstw w Persji. Ze względu na położenie w geograficznym środku kraju, Tirana została ogłoszona w r. 1920 stolicą Albanii. Podczas spaceru po centrum miasta zobaczymy m.in. pomnik Skanderbega, popadającą w ruinę szklaną piramidę (niedoszłe mauzoleum Envera Hodży), parlament i siedzibę rządu, autentyczny mały bunkier i postawione obok zasieki z sowieckiego łagru, a także fragment muru berlińskiego oraz pomnik Albanki Matki Teresy z Kalkuty.
\
Stolica pierwszego niezależnego księstwa, nazywana albańskim Krakowem (samochodowe tablice rejestracyjne „KR” są takie same). Z tutejszej twierdzy, zbuntowany janczar Gjergji Kastriota, ten sam który wzniecił antytureckie powstanie, przez 20 lat dowodził obroną Albanii. W dowód uznania wybitnych zdolności przywódczych, Turcy nadali mu przydomek Skanderbeg, uznając go godnym noszenia imienia Iskander (Aleksander) Macedoński. Obok ruin twierdzy muzeum Skanderbega, a wzdłuż wiodącej do niego uliczki, znajduje się słynny krujski bazar, o którym Andrzej Stasiuk pisze: „W chaosie i półmroku, ułożona w stosy, upchnięta w sterty, rozwieszona w pęczkach, zgromadzona została tutaj cała przeszłość Albanii (…)”. Na każdym straganie, pędzone w przydomowych destylarniach brandy, sprzedawane jest pod marką …Skanderbeg.
Miasto położone jest u ujścia rzek Buna i Drin do największego na półwyspie bałkańskim jeziora Szkoderskiego. Rozłożone wokół starożytnej iliryjskiej twierdzy, z którą wiąże się ponura legenda. Zgodnie z nią budowę twierdzy utrudniały żądne ofiary złe moce, wobec czego, w fundamentach budowli zamurowano żywcem młodą matkę. Przez kilka dni stopniowo zmniejszano otwór w murze, aby mogła karmić piersią swego synka. XV-wieczny kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszej Maryi Panny zamieniony w czasach hodżystowskiej ateizacji na halę sportową.
Durres to największe portowe miasto kraju, skąd – jak i z Vlory - po upadku komunizmu wypłynęło za chlebem 1/3 Albańczyków. Imponujące mury obronne z czasów bizantyjskich robią wrażenie na zwiedzających. Rzymski amfiteatr, jeden z największych na Bałkanach, odkryty przez przypadek w latach 60-tych, po tym jak zapadła się piwnica domu zbudowanego na wysypisku śmieci. Z amfiteatru zachowały się pomieszczenia, z których na arenę śmiertelnej walki wychodzili gladiatorzy i dzikie zwierzęta.
Durres to obecnie również jeden z najważniejszych kurortów. Za sprawą pięknych plaż, dobrego zagospodarowania turystycznego oraz gościnności mieszkańców chętnie jest odwiedzany przez turystów z całej Europy.
W starożytności ważny port przy ujściu rzeki Aoos do Adriatyku, znany z przynoszącego duże dochody targu niewolników. Po silnym trzęsieniu ziemi w III w. naszej ery rzeka oddaliła się od miasta zamieniając moczary w pola uprawne, a później także nazwę na Vjosa. Stąd brał początek bałkański odcinek Via Egnatii (inna wersja głosi, że z Dyrrachium, czyli Durres) łączący Rzym z Salonikami i Konstantynopolem. We wsi Pojani, tuż przed Apollonią, znajduje się duży bunkier, do którego można wejść.
Wpisane na listę UNESCO „miasto białych dachów”, z domami krytymi dachówką z lokalnych jasnych łupków jest ważnym miejscem na turystycznej mapie Albanii. W domu rodzinnym Envera Hodży znajduje się muzeum etnograficzne. Z kolei w górującej nad okolicą twierdzy zorganizowano muzeum militariów. Jednym z eksponatów jest czołg marki Fiat z II wojny światowej i zestrzelony nad Albanią w latach 60-tych amerykański samolot szpiegowski Lockheed T-33. Także na terenie twierdzy, za dodatkową opłatą, możemy zwiedzić muzeum albańskiej sztuki socrealistycznej.
W odległości około 30 kilometrów od Sarandy, z głębokości 50 metrów bije wywierzysko krystalicznie czystej wody o temperaturze 10 st. C, które wypływa na powierzchnię i formuje szeroką na kilka metrów rzekę Bistrica. W czasach komunistycznych była to ogrodzona zasiekami prywatna własność partyjnych notabli z Enverem Hodżą na czele.
Bunkrów w Albanii trzeba już specjalnie szukać. Kiedy urealniona została cena złomu, złomiarze wzięli się do roboty. Gotowy prawie rezerwat bunkrowy, od dużych po średnie i małe, oglądać można np. przy przejściu granicznym Qaf Thane z Macedonią Płn.. Kilka lat temu kierowcy nie mogli „złamać” autokaru na ostrym górskim zakręcie między Elbasanem a Tiraną i musieli nadkładać dwie godziny drogi przez Durres. Dziś autostrada A3 przebija te góry ponad dwukilometrowym tunelem... Jeśli już planujesz wyjazd, koniecznie przeczytaj nasz poradnik i sprawdź co warto wiedzieć przed podróżą do Albanii.
Tekst: Longiniusz Łuczak
