Podstawowe zwroty w języku greckim i tajemnice greckiej mowy

W Grecji, zwłaszcza w regionach najchętniej odwiedzanych przez turystów, wielu mieszkańców mówi również po angielsku, niemiecku i francusku, więc jeśli znasz te języki, podstawy greki będą tylko kluczem do nawiązania przyjaznego kontaktu. Wysiłek włożony w naukę greckich słówek to sposób na okazanie szacunku wobec lokalnej kultury, ale również pierwszy krok do pełnego zanurzenia się w greckim doświadczeniu.

Krótka historia greki

Język grecki ma długą i bogatą historię, której początki sięgają tysiące lat wstecz. Jest to język indoeuropejski z grupy helleńskiej, w starożytności jeden z głównych języków basenu Morza Śródziemnego. Został wraz z łaciną zaadaptowany w cywilizacji Zachodu jako język terminologii naukowej i wywarł silny wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim. Współcześnie język nowogrecki jest jedynym żywym językiem helleńskim i pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Poza tymi krajami duże społeczności greckojęzyczne mieszkają w USA, Wielkiej Brytanii, Australii, Niemczech, Kanadzie, Chile, RPA i Rosji. Po grecku mówi obecnie około 15 milionów ludzi na świecie.

Warto również zauważyć, że termin „język grecki” jest mało precyzyjny, ponieważ może się odnosić do kilku faz rozwojowych języka, z których każda posiada własną nazwę. W długiej historii greki można w dużym uproszczeniu wyróżnić następujące fazy rozwoju:

• greka mykeńska – najstarsze potwierdzone stadium rozwoju greki, używana na Krecie i Półwyspie Peloponeskim między XVI a XI w. p.n.e.; język znany z inskrypcji na glinianych tabliczkach w piśmie linearnym B;

• greka archaiczna – wczesne stadium rozwoju, używana w Helladzie w okresie ciemnym, po upadku cywilizacji mykeńskiej, znana przede wszystkim z dzieł Homera;

• greka klasyczna – język silnie zróżnicowany dialektalnie, używany w okresie klasycznym starożytnej Grecji (500-350 p.n.e.); jeden z najważniejszych języków starożytności, język bogatej literatury (Platon, Homer, Arystofanes);

• greka koine – greka wspólna, używana w okresie od ok. 350 r. p.n.e. do 3000 r. n.e., powstała w wyniku wymieszania się różnych dialektów greki klasycznej z łaciną; w grece koine spisany był Nowy Testament;

• język nowogrecki, inaczej demotyk – używany współcześnie, głównie na terytorium Grecji i Cypru; oprócz standardu literackiego w grece nowożytnej występuje szereg dialektów, w dużym stopniu wzajemnie zrozumiałych.

Ciekawe fakty dotyczące greki

Słowo „alfabet” brzmiące jednakowo lub bardzo podobnie w wielu współczesnych językach, odnosi się do dwóch pierwszych liter alfabetu greckiego: alfa (α) i beta (β). Alfabet grecki, wywodzący się z fenickiego, powstał około X w. p.n.e. i służył do zapisu nie tylko słów, ale również liczb i notacji muzycznej. Alfabet grecki stosowany jest do dziś w matematyce, między innymi do oznaczania kątów. Grecki alfabet, składający się z 24 znaków, nie jest stosowany w żadnym innym kraju, dlatego obcokrajowcy stosują transliterację i transkrypcję. Transliteracja polega na zastąpieniu liter greckich ich odpowiednikami np. w alfabecie łacińskim. Natomiast transkrypcja jest zapisem głosek greckich przy użyciu znaków łacińskich w celu ułatwienia wymowy.

Początkowo pismo greckie zapisywane było od prawej do lewej strony, podobnie jak pisma semickie. Następnie rozpowszechnił się system naprzemienny, ale już ok 550 r. p.n.e. w Atenach zaczęto pisać wyłącznie od strony lewej do prawej. Początkowo Grecy pisali wszystkie litery, wyrazy i zdania jednym ciągiem. Nie znali rozróżnienia na małe i wielkie litery, ani odstępów między wyrazami. Nie znali też żadnych znaków diakrytycznych ani interpunkcyjnych. Nic zatem dziwnego, że ponoć najdłuższe słowo, jakie kiedykolwiek pojawiło się w literaturze, jest słowem greckim. Słowem tym, wpisanym do księgi rekordów Guinnessa jest:

lopado­temacho­selacho­galeo­kranio­leipsano­drim­hypo­trimmato­silphio­parao­melito­katakechy­meno­kichl­epi­kossypho­phatto­perister­alektryon­opte­kephallio­kigklo­peleio­lagoio­siraio­baphe­tragano­pterygon czyli nazwa fikcyjnej potrawy wspomniana przez dramaturga Arystofanesa w komedii „Sejm kobiet”. Słowo jest zbitką różnych słów z obszaru kulinariów i w oryginale zawierało aż 170 liter.

Podstawowe słowa i zwroty w języku greckim, przydatne podczas wakacji

Pisownia	Zapis fonetyczny	Znaczenie
Ναι	[ne]	tak;
Όχι	[ohi]	nie;
Εγώ	[ego]	ja;
Εσύ	[esi]	ty;
Ευχαριστώ	[efharisto]	dziękuję;
Εντάξει	[entaksi]	dobrze;
Καλημέρα	[kalimera]	dzień dobry;
Καλησπέρα	[kalispera]	dobry wieczór;
Καληνύχτα	[kalinihta]	dobranoc;
Πώς σε λένε?	[pos se lene?]	Jak masz na imię?
Με λένε…	[me lene…]	Mam na imię…
Από πού είσαι?	[apo pu ise?]	Skąd jesteś?
Είμαι από την Πολωνία	[ime apo tin polonija]	Jestem z Polski
Χάρηκα	[harika]	Miło Cię poznać
Δεν μιλάω Ελληνικά	[den milao ellinika]	Nie mówię po grecku
Μιλάς Αγγλικά?	[milas agglika?]	Czy mówisz po angielsku?
Δεν καταλαβαίνω	[den katalaweno]	Nie rozumiem
Μου αρέσει η Ελλάδα	[mu aresi i ellada]	Podoba mi się Grecja.