Każdy turysta doskonale wie, że nic tak nie ułatwia podróży jak znajomość choćby kilku słów czy zwrotów w języku gospodarzy. Oczywiście nie ma możliwości, aby przed każdym wyjazdem nauczyć się płynnie mówić w danym języku, ale poznanie podstawowych słów naprawdę wystarczy, by otworzyć niejedne drzwi. Grecja, ulubiony kierunek letnich wyjazdów, jest jednym z tych krajów, którego mieszkańcy bardzo doceniają starania turystów i nawet słowa zwykłego powitania sprawią, że przyjmą Cię z otwartymi ramionami. Na szczęście opanowanie podstawowych zwrotów w języku greckim, które ułatwią Ci poruszanie się po tym wakacyjnym raju, nie jest takie trudne.
W Grecji, zwłaszcza w regionach najchętniej odwiedzanych przez turystów, wielu mieszkańców mówi również po angielsku, niemiecku i francusku, więc jeśli znasz te języki, podstawy greki będą tylko kluczem do nawiązania przyjaznego kontaktu. Wysiłek włożony w naukę greckich słówek to sposób na okazanie szacunku wobec lokalnej kultury, ale również pierwszy krok do pełnego zanurzenia się w greckim doświadczeniu.
Krótka historia greki
Język grecki ma długą i bogatą historię, której początki sięgają tysiące lat wstecz. Jest to język indoeuropejski z grupy helleńskiej, w starożytności jeden z głównych języków basenu Morza Śródziemnego. Został wraz z łaciną zaadaptowany w cywilizacji Zachodu jako język terminologii naukowej i wywarł silny wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim. Współcześnie język nowogrecki jest jedynym żywym językiem helleńskim i pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Poza tymi krajami duże społeczności greckojęzyczne mieszkają w USA, Wielkiej Brytanii, Australii, Niemczech, Kanadzie, Chile, RPA i Rosji. Po grecku mówi obecnie około 15 milionów ludzi na świecie.
Warto również zauważyć, że termin „język grecki” jest mało precyzyjny, ponieważ może się odnosić do kilku faz rozwojowych języka, z których każda posiada własną nazwę. W długiej historii greki można w dużym uproszczeniu wyróżnić następujące fazy rozwoju:
•
greka mykeńska – najstarsze potwierdzone stadium rozwoju greki, używana na Krecie i Półwyspie Peloponeskim między XVI a XI w. p.n.e.; język znany z inskrypcji na glinianych tabliczkach w piśmie linearnym B;
•
greka archaiczna – wczesne stadium rozwoju, używana w Helladzie w okresie ciemnym, po upadku cywilizacji mykeńskiej, znana przede wszystkim z dzieł Homera;
•
greka klasyczna – język silnie zróżnicowany dialektalnie, używany w okresie klasycznym starożytnej Grecji (500-350 p.n.e.); jeden z najważniejszych języków starożytności, język bogatej literatury (Platon, Homer, Arystofanes);
•
greka koine – greka wspólna, używana w okresie od ok. 350 r. p.n.e. do 3000 r. n.e., powstała w wyniku wymieszania się różnych dialektów greki klasycznej z łaciną; w grece koine spisany był Nowy Testament;
•
język nowogrecki, inaczej demotyk – używany współcześnie, głównie na terytorium Grecji i Cypru; oprócz standardu literackiego w grece nowożytnej występuje szereg dialektów, w dużym stopniu wzajemnie zrozumiałych.
Ciekawe fakty dotyczące greki
Słowo „alfabet” brzmiące jednakowo lub bardzo podobnie w wielu współczesnych językach, odnosi się do dwóch pierwszych liter alfabetu greckiego: alfa (α) i beta (β). Alfabet grecki, wywodzący się z fenickiego, powstał około X w. p.n.e. i służył do zapisu nie tylko słów, ale również liczb i notacji muzycznej. Alfabet grecki stosowany jest do dziś w matematyce, między innymi do oznaczania kątów. Grecki alfabet, składający się z 24 znaków, nie jest stosowany w żadnym innym kraju, dlatego obcokrajowcy stosują transliterację i transkrypcję. Transliteracja polega na zastąpieniu liter greckich ich odpowiednikami np. w alfabecie łacińskim. Natomiast transkrypcja jest zapisem głosek greckich przy użyciu znaków łacińskich w celu ułatwienia wymowy.
Początkowo pismo greckie zapisywane było od prawej do lewej strony, podobnie jak pisma semickie. Następnie rozpowszechnił się system naprzemienny, ale już ok 550 r. p.n.e. w Atenach zaczęto pisać wyłącznie od strony lewej do prawej. Początkowo Grecy pisali wszystkie litery, wyrazy i zdania jednym ciągiem. Nie znali rozróżnienia na małe i wielkie litery, ani odstępów między wyrazami. Nie znali też żadnych znaków diakrytycznych ani interpunkcyjnych. Nic zatem dziwnego, że ponoć najdłuższe słowo, jakie kiedykolwiek pojawiło się w literaturze, jest słowem greckim. Słowem tym, wpisanym do księgi rekordów Guinnessa jest:
Lopado¬temacho¬selacho¬galeo¬kranio¬leipsano¬drim¬hypo¬trimmato¬silphio¬parao-melito¬katakechy¬meno¬kichl¬epi¬kossypho¬phatto¬perister¬alektryon¬opte¬kephallio¬kigklo¬peleio¬lagoio¬siraio¬baphe-tragano¬pterygon, czyli nazwa fikcyjnej potrawy wspomniana przez dramaturga Arystofanesa w komedii „Sejm kobiet”. Słowo jest zbitką różnych słów z obszaru kulinariów i w oryginale zawierało aż 170 liter.
Podstawowe słowa i zwroty w języku greckim, przydatne podczas wakacji
| Pisownia |
Zapis fonetyczny |
Znaczenie |
| Ναι |
[ne] |
tak; |
| Όχι |
[ohi] |
nie; |
| Εγώ |
[ego] |
ja; |
| Εσύ |
[esi] |
ty; |
| Ευχαριστώ |
[efharisto] |
dziękuję; |
| Εντάξει |
[entaksi] |
dobrze; |
| Καλημέρα |
[kalimera] |
dzień dobry; |
| Καλησπέρα |
[kalispera] |
dobry wieczór; |
| Καληνύχτα |
[kalinihta] |
dobranoc; |
| Πώς σε λένε? |
[pos se lene?] |
Jak masz na imię? |
| Με λένε… |
[me lene…] |
Mam na imię… |
| Από πού είσαι? |
[apo pu ise?] |
Skąd jesteś? |
| Είμαι από την Πολωνία |
[ime apo tin polonija] |
Jestem z Polski |
| Χάρηκα |
[harika] |
Miło Cię poznać |
| Δεν μιλάω Ελληνικά |
[den milao ellinika] |
Nie mówię po grecku |
| Μιλάς Αγγλικά? |
[milas agglika?] |
Czy mówisz po angielsku? |
| Δεν καταλαβαίνω |
[den katalaweno] |
Nie rozumiem |
| Μου αρέσει η Ελλάδα |
[mu aresi i ellada] |
Podoba mi się Grecja. |
