Islandia: co trzeba wiedzieć przed wyjazdem?

Islandia – informacje ogólne

Islandia należy do grupy krajów nordyckich wraz z Finlandią i krajami skandynawskimi: Danią, Norwegią i Szwecją. Główna wyspa leży poniżej koła podbiegunowego i znajduje się na granicy Morza Arktycznego oraz Oceanu Atlantyckiego. Najbliżej położonym krajem jest Dania – Islandia leży 287 km od Grenlandii oraz 420 km od Wysp Owczych.

Geografia

Pod względem geologicznym Islandia jest najmłodszym obszarem na całym kontynencie. Dlaczego nazywa się ją „ziemią lodu i ognia”? Około 11% powierzchni kraju pokrywają lodowce – największym z nich, a drugim w Europie jest Vatnajökull, który zajmuje aż 8,3 tys. km2. Wśród pozostałych lodowców warto wymienić Langjökull, Hofsjökull, Mýrdalsjökull czy Drangajökull. Z kolei „ogień” jest powiązany z aktywnością wulkaniczną wyspy. Świadczą o niej nie tylko gejzery czy gorące źródła (w tym Geysir), ale też liczne czynne wulkany, w tym Hekla, Askja, Katia, Grimsvötn czy Hvannadalshnúkur (najwyższy szczyt Islandii). Olbrzymia energia geotermalna jest sprytnie wykorzystywana do ogrzewania mieszkań. Interior tego wyżynno-górzystego kraju ma charakter pustynny. Dominują tam piaski, pola lawy i pola lodowe. Linia brzegowa Islandii jest dobrze rozwinięta. Tworzą ją liczne fiordy i zatoki, w których rozwinęły się różnej wielkości osady. Na wyspie występują tysiące malowniczych wodospadów, a każdego roku – pod wpływem topnienia lodowców – tworzą się kolejne. Warto wybrać się zwłaszcza pod Gullfoss, Glymur, Háifoss czy Dettifoss.

Klimat

Pogoda na Islandii jest niezwykle zmienna. Wynika to z faktu, że ciepłe, wilgotne powietrze z południa spotyka się z zimnym i suchym powietrzem polarnym. Nic dziwnego, że Islandczycy mawiają, że jeśli pogoda nie dopisuje, wystarczy poczekać 15 minut. W teorii na wyspie – podobnie jak w Polsce – występują cztery pory roku. W praktyce wygląda to nieco inaczej – latem zdarzają się typowo jesienne warunki, a zimą aura bywa tak zmienna, że jednego dnia można doświadczyć pogody charakterystycznej dla każdej z pór roku.
Lata na Islandii są dość krótkie i pozbawione upałów. Z kolei zimy długie, ale nie zawsze mroźne. Latem zdarza się śnieg, a zimą – obfite opady deszczu. Za najmniej deszczowy miesiąc uważa się sierpień. W związku ze zmiennym klimatem turyści wybierający się na Islandię powinni się wyposażyć nie tylko w parasol, ale i w odzież odporną na wiatr i deszcz. Przydadzą się także islandzkie, ręcznie tkane swetry, czapki i rękawiczki. Nie można też zapomnieć o ocieplanych, wodoszczelnych butach. Najlepszy czas na wizytę w Islandii to okres od czerwca do sierpnia. Warto jednak mieć na uwadze, że i w tym okresie temperatura może spaść poniżej zera.

Flora i fauna

Ponieważ Islandia to przede wszystkim lodowce i wulkany, kraj nie jest specjalnie zalesiony. Wiąże się z tym pewne lokalne powiedzenie, które mówi, że jeśli zgubisz się w islandzkim lesie, wystarczy, że wstaniesz z kolan. Tamtejsza roślinność drzewiasta to przede wszystkim brzoza omszona, wierzba, jałowiec i jarzębina. Co do lasów brzozowych, największe z nich występują niedaleko miasta Akureyri. Na Islandii najczęściej spotyka się jednak tundry oraz łąki.
Wyspa nie stwarza także dogodnych warunków dla dziko żyjących ssaków. Występują na niej lisy polarne oraz kilka gatunków zwierząt przywiezionych do kraju z innych terenów, w tym króliki, myszy czy (sprowadzone w drugiej połowie XVIII wieku) renifery. Islandię kojarzy się jednak przede wszystkim z lokalnym gatunkiem kuców – niewielkimi, ale wytrzymałymi i silnymi końmi. W oblewających wyspę wodach mieszka wiele gatunków waleni i fok. Śródoceaniczne położenie sprzyja też rozwojowi ptactwa – Islandię zamieszkuje bądź okresowo odwiedza blisko sto gatunków ptaków, przy czym najbardziej charakterystycznym z nich pozostaje maskonur. Ważna informacja dla wszystkich turystów, a zwłaszcza tych nocujących pod namiotem: na Islandii nie występują komary!

Ludność

W Islandii mieszka około 330 tysięcy osób. Szacuje się, że żyje tam cztery razy więcej owiec niż ludzi. Mało tego – rokrocznie przybywa na wyspę trzy razy więcej turystów, niż wyspa liczy mieszkańców. Około 60% Islandczyków mieszka w stolicy bądź w okolicach Reykjaviku.
Ponieważ wyspa jest odizolowana od reszty kontynentu, przez całe wieki imigracja ludności była mocno ograniczona. Ponad 93% mieszkańców Islandii to rodowici Islandczycy. Drugą grupą etniczną są Polacy – szacuje się, że mieszka ich tam od 7 do 12 tysięcy. Trzecie miejsce zajmują Litwini (ponad 1,5 tysiąca), natomiast kolejne narodowości mają co najwyżej kilkuset reprezentantów.
Kulturowo Islandczycy należą do grupy Skandynawów – posługują się islandzkim, czyli jednym z języków skandynawskich. Większość osób porozumiewa się także po angielsku. Dobrą wiadomością dla turystów z Polski jest fakt, że niemal wszędzie można tam spotkać Polaków, którzy z pewnością pomogą pokonać ewentualne problemy z komunikacją.

Obyczaje

Islandczycy są niezwykle miłymi i pomocnymi ludźmi. Na początku mogą wydawać się nieco chłodni czy zdystansowani, ale kiedy tylko się otworzą, bije od nich rzadko spotykane ciepło. Ich sposób bycia jest podobny do innych Skandynawów – charakteryzuje go spokój i opanowanie. Według sondaży Islandczycy należą do najszczęśliwszych ludzi na całej Ziemi! Codzienne obyczaje nie różnią się wiele od tych polskich – wystarczy zachowywać podstawowe zasady kultury, a nie popełnimy żadnego niewybaczalnego faux pas. Ciekawe są natomiast tamtejsze przyzwyczajenia. Pod wieloma względami Islandczycy są absolutnymi rekordzistami – są narodem, który je najwięcej ryb i pije najwięcej Coli w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Jednocześnie wydaje się tam najwięcej książek, a długość życia zalicza się do najwyższych na świecie (mężczyźni żyją średnio 76, a kobiety – 81 lat). Co ciekawe, ulubioną słodkością Islandczyków – a zwłaszcza pokolenia 45 plus – jest polski wafelek, Prince Polo.
Jeśli chodzi o wyjątkowe święta, warto wspomnieć o święcie Jokulsarlon – jeziora, które przylega do największego lodowca na wyspie. Odbywa się ono w połowie sierpnia i wiąże się z rozstawianiem na okolicznych górach kolorowych lampionów, do których wkłada się płonące świecie. Mieszkańcy spędzają czas w takiej magicznej scenerii do późnych godzin nocnych. W Islandii obowiązują nazwiska patronimiczne – jeśli więc ktoś przedstawi się nam jako Eidur, jego syn będzie się nazywał Eidurson, a córka – Eidurdottir.

Religia

Do momentu chrystianizacji w X wieku Islandia pozostawała zdominowana przez pogańską religię nordycką. W 1550 roku wyspa z rzymskokatolickiej stała się luterańską. Po dziś dzień Kościół Ewangelicko-Luterański jest tam kościołem państwowym, przy czym w 1874 roku ustanowiono prawo o zupełnej wolności religijnej.
Islandzki Kościół Luterański zrzesza aż 75,1% mieszkańców kraju. Na wyspie nie brakuje też innych, mniej licznych grup – katolików (3,5% ludności), zielonoświątkowców, neopogan, adwentystów dnia siódmego, świadków Jehowy, prawosławnych, bahaistów, buddystów czy muzułmanów. Jak wykazał sondaż z 2010 roku, mieszkańcy Islandii nie są tak religijni, jak mogłyby wskazywać powyższe statystyki. Zaledwie 31% z nich przyznało, że wierzy w Boga. 49% zadeklarowało wiarę w siłę życiową bądź bliżej nieokreślonego ducha, natomiast 18% opowiedziało się po stronie ateizmu.

Historia

Pierwszymi osadnikami na Islandii byli szkoccy i iryjscy Celtowie oraz norwescy Wikingowie. Dotarli oni na wyspę dopiero w IX wieku. Tym samym w 874 roku Islandia została ostatnim zasiedlonym obszarem europejskim. Tam, gdzie dziś znajduje się Park Narodowy Thingvellir, w 930 roku po raz pierwszy zebrało się Althing. Coroczne zgromadzenie osadników wyspy, które zwoływano przez całe średniowiecze, uznaje się za najstarszy parlament świata. Na Islandii piśmiennictwo było czymś powszechnym – stare rękopisy i inne pisemne pamiątki z dawnych czasów można podziwiać w kolekcji Sagnanet.
Przez 300 lat wyspa pozostawała niezależna. Dopiero w XIII wieku dostała się pod władzę norweską, a później – pod panowanie Danii. Częściową autonomię uzyskała w 1874 roku, ale o niepodległości Islandii możemy mówić dopiero od roku 1918. Funkcję tytularnej głowy państwa sprawował wówczas król duński. W trakcie II wojny światowej kraj ogłosił neutralność. Mimo to w 1940 roku miała miejsce brytyjska inwazja na Islandię celem ochrony wyspy przed Niemcami. W 1944 roku Islandia przerwała unię personalną z Danią, po czym ogłosiła się republiką. Od 1968 roku na wyspie obowiązuje ruch prawostronny.

Islandia to idealna destynacja dla osób ceniących sobie aktywne spędzanie wolnego czasu. Odpowiednie warunki do wszelakich aktywności na świeżym powietrzu panują przede wszystkim latem. Na wyspie można zaznać kąpieli w basenach położonych w nieziemskiej scenerii, zakosztować pieszych wędrówek czy skorzystać z przejażdżki na koniach. Możliwe są także bardziej ekstremalne rozrywki, np. wyprawa na lodowiec, rajdy po lodowcach skuterami śnieżnymi, przejażdżki psim zaprzęgiem czy spływ kajakami.
Piechurom zaleca się wyruszanie na szlaki od maja do września. Najlepsze warunki dla wędrowania po górach stwarza jednak sam środek lata. Ważne, aby przygotować się na częste zmiany pogody i trzymać się oznaczonego szlaku – biwakować można wszędzie, o ile nie rozkładamy się na czyjejś posiadłości albo w rezerwacie przyrody. Fani odkrytych basenów będą się czuli w Islandii jak w raju. Kąpiel w niebieskiej wodzie Błękitnej Laguny – kąpieliska położonego wśród pól szarej lawy – dostarczy każdemu niezapomnianych wrażeń. Woda w zbiorniku ma około 40°C, nawet jeśli wartość temperatury powietrza jest minusowa. Co bardzo istotne, kąpiel w lagunie wywiera korzystny wpływ na zdrowie, kondycję cery i skóry. Miłośnicy wodnego świata również będą usatysfakcjonowani. Po pierwsze, Islandia to najlepsze miejsce, aby wypłynąć w rejs i zaobserwować delfiny i wieloryby (w tym ogromnego płetwala błękitnego). Po drugie, na wyspie kwitnie wędkarstwo, a tamtejsze rzeki obfitują w łososie, pstrągi i inne gatunki ryb. Zanim chwycimy za wędkę, musimy jednak upewnić się, że mamy wykupione zezwolenie na połowy (można o nie zapytać w biurze informacji turystycznej). Ponadto turyści, którzy wybierają się na wyspę od października do kwietnia, mogą wypatrywać na niebie najsłynniejszej naturalnej atrakcji północy – zorzy polarnej.