Fontanna di Trevi w Rzymie – historia powstania, legendy i ciekawostki

Fontanna di Trevi, najsłynniejsza fontanna świata, to znacznie więcej niż tylko monumentalne dzieło sztuki barokowej w sercu Wiecznego Miasta. Ta konstrukcja, której nazwa wywodzi się od włoskiego „tre vie” (trzy drogi), odnoszącego się do trzech ulic zbiegających się w tym miejscu, dominuje nad niewielkim placem Piazza di Trevi, który został zaprojektowany jako idealna scenografia dla barokowego arcydzieła. Od ponad dwustu pięćdziesięciu lat fontanna przyciąga miliony zwiedzających z całego świata. Każdego dnia przed fontanną gromadzą się tłumy turystów, którzy nie tylko podziwiają arcydzieło Nicoli Salviego, ale także uczestniczą w jednym z najstarszych rytuałów turystycznych – wrzucaniu monety przez lewe ramię.

Poznaj fascynującą historię powstania tej niezwykłej fontanny, odkryj prawdę o legendach, które się wokół niej narosły, oraz dowiedz się, dlaczego to miejsce od wieków uznawane jest za symbol wiecznej miłości do Rzymu.

Historia Fontanny di Trevi. Kiedy i dlaczego powstała?

Historia Fontanny di Trevi sięga starożytnego Rzymu, kiedy to w 19 roku p.n.e. cesarz Oktawian August nakazał budowę akweduktu Aqua Virgo, mającego dostarczać świeżą wodę do Term Agryppy na Polu Marsowym. Według legendy, nazwa „Virgo” (dziewica) pochodzi od młodej dziewczyny, która wskazała żołnierzom rzymskim źródło czystej wody, kończąc ich długie poszukiwania. Od niemal dwóch tysięcy lat akwedukt ten, choć wielokrotnie naprawiany i przebudowywany, dostarcza wodę do centrum Rzymu.

Pierwsza fontanna powstała w tym miejscu w średniowieczu, około XIII wieku, jako skromny punkt końcowy akweduktu. Przełomowy moment nadszedł w 1629 roku, gdy papież Urban VIII Barberini zlecił Gian Lorenzo Berniniemu zaprojektowanie nowej, bardziej okazałej fontanny. Jednak projekt ten nigdy nie został w pełni zrealizowany ze względu na śmierć papieża w 1644 roku.

Fontanna, którą podziwiamy dziś, powstała dopiero w XVIII wieku. W 1732 roku papież Klemens XII Corsini ogłosił konkurs na projekt nowej fontanny. Wygrał go rzymski architekt Nicola Salvi, choć początkowo faworyzowany był słynny Alessandro Galilei. Decyzja o wyborze Salviego wynikała z przekonania, że projektant fontanny powinien być Rzymianinem, a nie „obcokrajowcem” z Florencji, za jakiego uważano wówczas Galileiego.

Budowa fontanny rozpoczęła się w 1732 roku i trwała 30 lat, pochłaniając astronomiczne sumy pieniędzy. Sam Salvi nie dożył ukończenia swojego arcydzieła – zmarł w 1751 roku, a prace dokończył Giuseppe Pannini. Ostateczne inauguracje fontanny dokonano w 1762 roku, podczas pontyfikatu papieża Klemensa XIV.

Projekt Salviego był rewolucyjny – zamiast tradycyjnej, wolnostojącej fontanny, stworzył teatralną scenografię, która wykorzystywała tylną ścianę Palazzo Poli jako tło dla wodnego spektaklu. Ta koncepcja „fontanny-teatru” stała się wzorcem dla późniejszych projektów w całej Europie. Architekt zastosował również nowatorski system hydrauliczny, który pozwalał na precyzyjne kontrolowanie przepływu wody, tworząc różnorodne efekty wodne – od delikatnych strumyków po potężne kaskady.

Czy Fontanna di Trevi spełnia życzenia? Słynna fontanna w Rzymie i jej legenda

Legenda o spełnianiu życzeń przez Fontannę di Trevi jest stosunkowo młoda i nie ma korzeni w starożytnych wierzeniach rzymskich. Jej początki sięgają XIX wieku, kiedy to romantyczny ruch w literaturze i sztuce przyczynił się do powstania nowych tradycji związanych z podróżowaniem i odkrywaniem „magicznych” miejsc.

Najstarsza wersja legendy głosi, że osoba, która napije się wody z fontanny lub wrzuci do niej monetę, na pewno powróci do Rzymu. Ta tradycja nabrała popularności w okresie Grand Tour, gdy młodzi arystokraci z całej Europy odbywali podróże edukacyjne po Włoszech. Fontanna stała się symbolicznym punktem pożegnania z Wiecznym Miastem i obietnicy powrotu.

Współczesna wersja rytuału, znana na całym świecie, została spopularyzowana przez film „Trzy monety w fontannie” z 1954 roku oraz kultową scenę z „Dolce Vita” Federico Felliniego z 1960 roku, w której Anita Ekberg wchodzi do fontanny w sukni balowej. Ta popkulturowa legenda głosi, że:

  • jedna moneta – gwarantuje powrót do Rzymu,

  • dwie monety – sprawią, że zakochasz się w mieszkańcu/mieszkance Rzymu,

  • trzy monety – doprowadzą do ślubu z ukochaną osobą.

Ważne jest jednak przestrzeganie właściwego rytuału: monetę należy wrzucić prawą ręką przez lewe ramię, stojąc tyłem do fontanny. Zgodnie z tradycją, trzeba również skupić się na swoim życzeniu podczas wrzucania monety.

Projekt i detale Fontanny di Trevi. Na co zwracać uwagę?

Oglądanie Fontanny di Trevi to prawdziwa lekcja sztuki barokowej – każdy element został tu starannie przemyślany i wykonany przez najwybitniejszych artystów XVIII wieku.

Centralna figura fontanny to nie Neptun, jak często mylnie się uważa, ale Oceanus – personifikacja wszystkich mórz i oceanów. Identyfikacja ta pochodzi z oryginalnej dokumentacji projektu Nicoli Salviego. W mitologii grecko-rzymskiej Oceanus był tytanem, znacznie starszym od Neptuna bóstwem, które nie reprezentowało konkretnego boga z własną osobowością, ale abstrakcyjną koncepcję władzy nad wszystkimi wodami świata. Ta 5,8-metrowa rzeźba autorstwa Pietro Bracciego przedstawia potężną postać stojącą na muszli zaprzężonej w dwa symboliczne konie. Lewy, dziki i niespokojny, reprezentuje burzliwe wody, podczas gdy prawy, spokojny i posłuszny, symbolizuje morze łagodne. Prowadzą je postaci morskich bóstw, których muskularne sylwetki świadczą o kunszcie rzeźbiarskim tamtej epoki – artysta połączył różne elementy mitologiczne, tworząc spójną kompozycję symbolizującą władzę nad wodami.

W niszach po bokach Oceanusa znajdują się dwie alegoryczne figury o głębokim znaczeniu symbolicznym. Abundantia (Obfitość) po lewej stronie trzyma róg obfitości, symbolizując bogactwo, które woda przynosi ludzkości. Salubritas (Zdrowie) po prawej trzyma puchar ze zdrową wodą, nawiązując do leczniczych właściwości, które Rzymianie przypisywali wodzie z akweduktu Aqua Virgo. Obie figury wykonano z niezwykłą dbałością o detale – od fałdów szat po wyraz twarzy.

Nad alegorycznymi figurami rozpościerają się reliefy narracyjne opowiadające legendę o odkryciu źródła Aqua Virgo. Lewy relief przedstawia Agryppę zatwierdzającego plany akweduktu, podczas gdy prawy ukazuje młodą dziewicę wskazującą żołnierzom źródło czystej wody. Ponadto, warto zwrócić uwagę na cztery statuy umieszczone na szczytach filarów, symbolizujące pory roku – dzieła Corsiniego, Ludovisiego, Pincellottiego i Queirolego, które dopełniają alegoryczny charakter całej kompozycji.

Dodatkową uwagę warto również poświęcić detalom, jak rzeźbione motywy roślinne, które nie są przypadkowymi ozdobami, ale zakodowanymi przesłaniami według XVIII-wiecznego „języka kwiatów”. Każda roślina symbolizuje inne cnoty – laurowe liście oznaczają chwałę, winorośl – obfitość, a dęb – moc i trwałość. Ta symbolika była czytelna dla ludzi tamtej epoki i dodawała fontannie dodatkowego znaczenia religijnego i politycznego.

Fontanna di Trevi – wrzucanie monet do fontanny z pragmatycznej perspektywy

Fontanna di Trevi to prawdziwy fenomen ekonomiczny, gdzie romantyczne życzenia milionów turystów przekładają się na konkretne, wymierne korzyści społeczne. Za magią legend kryje się sprawnie działający system zarządzania jednym z najbardziej dochodowych zabytków świata.

Ogromna ilość metalu w fontannie powoduje praktyczne problemy. Monety zakłócają pracę pomp wodnych, zatykają filtry i wpływają na chemiczny skład wody. W związku z tym każdego ranka, około godziny 6:00, specjalna ekipa miejska, wyposażona w wodoszczelne kombinezony, szczotki z długimi rączkami i specjalne odkurzacze wodne, wchodzi do fontanny. Cała akcja trwa około 2–3 godziny i wymaga czasowego wyłączenia systemu pompowego.

Monety są sortowane według rodzaju i wartości – około 70% stanowią euro, 15% dolary amerykańskie, a pozostałe to prawdziwa międzynarodowa mieszanka walut z całego świata. Proces ten wymaga nie tylko siły fizycznej, ale także znajomości numizmatyki – niekiedy trafiają się monety kolekcjonerskie o wartości znacznie przekraczającej nominał.

Do 2007 roku monety zbierali prywatni przedsiębiorcy, którzy płacili miastu symboliczną dzierżawę. Praktyka ta wywodziła się z XVIII-wiecznej tradycji, gdy władze tolerowały „łowców monet” jako formę nieformalnego podatku turystycznego. Współcześnie cały proces jest ściśle kontrolowany przez władze miejskie, a zebrane środki mają jasno określone przeznaczenie charytatywne.

Ile monet trafia do Fontanny di Trevi i co się z nimi dzieje?

Fontanna di Trevi to prawdziwa kopalnia złota – dosłownie. Codziennie do jej basenu trafia oszałamiająca liczba monet z całego świata, czyniąc ją jednym z najbardziej „dochodowych” zabytków na świecie.

  • Dziennie: około 3000 euro (w dni o największym natężeniu ruchu turystycznego nawet do 5000 euro).

  • Rocznie: około 1,2–1,5 miliona euro.

  • Liczba monet: szacunkowo 400–600 tysięcy monet rocznie.

  • Rekordy: w 2016 roku zebrano rekordową kwotę 1,6 miliona euro.

Od 2007 roku wszystkie zebrane monety przekazywane są organizacji charytatywnej Caritas, która wykorzystuje te środki na pomoc najbiedniejszym mieszkańcom Rzymu. Dzięki „życzeniom” turystów finansowane są: schroniska dla bezdomnych, jadłodajnie dla potrzebujących, programy pomocy społecznej, wsparcie dla imigrantów i uchodźców.

Ta praktyka sprawia, że każde życzenie wrzucone do fontanny rzeczywiście się „spełnia” – nie dla osoby rzucającej monetę, ale dla kogoś, kto naprawdę potrzebuje pomocy.

Fontannę di Trevi warto zobaczyć nie tylko za dnia, ale i nocą!

Fontanna di Trevi po zachodzie słońca przeobraża się w zupełnie inne miejsce. System iluminacji, zainstalowany w 2015 roku podczas gruntownej renowacji, składa się z ponad 100 reflektorów LED. Został strategicznie zaprojektowany tak, aby podkreślić głębię i faktury marmurowych rzeźb oraz stworzyć dramatyczne kontrasty między światłem a cieniem.

Przepływ wody w sztucznym oświetleniu nabiera nierzeczywistych, niemal perłowych odblasków, które hipnotyzują obserwatorów. Temperatura barwowa oświetlenia została dobrana tak, aby podkreślić ciepły, miodowy odcień trawertynów, z których wykonana jest fontanna. Efekt jest wręcz magiczny – zimne, błękitne refleksy na powierzchni wody kontrastują z ciepłym, złotawym światłem padającym na rzeźby Oceanusa i towarzyszących mu postaci.

Podczas gdy za dnia Fontanna di Trevi jest pełna życia i po prostu turystów z całego świata, wieczorem staje się znacznie bardziej spokojna, wręcz intymna. Tłumy maleją, dzięki czemu odgłos spadającej wody staje się bardziej słyszalny i zaczyna kojąco działać na zmysły. To idealny moment dla par poszukujących romantycznej atmosfery.

Fontanna di Trevi – ciekawostki

Fontanna di Trevi skrywa wiele fascynujących tajemnic i niezwykłych historii. Chociaż na większość z nich wciąż brakuje mocnych dowodów, to czasami warto dać odrobinę porwać się wyobraźni. Wszak czy nie w każdej plotce jest jakieś ziarno prawdy?

  • Sekret wiecznej młodości wody. Aqua Virgo, akwedukt zasilający fontannę, to jedyny starożytny rzymski akwedukt, który nieprzerwanie funkcjonuje od 2000 lat. Jego źródło, położone 20 kilometrów od Rzymu, nigdy nie wyschło, a jego woda była uważana za najczystszą w całym imperium. Rzymianie wierzyli, że ma właściwości przedłużające życie.

  • Legendy o wojennych tajemnicach. Niektóre nieoficjalne źródła sugerują, że podczas II wojny światowej fontanna mogła służyć jako skrytka dla członków włoskiego ruchu oporu. Według tych opowieści, pod pozorem rutynowej konserwacji, partyzanci ukrywali dokumenty w ukrytych komorach fundamentów.

  • Tajemnicza anomalia kompasów. Przewodnicy turystyczni często opowiadają o dziwnym zjawisku – kompasy w okolicy fontanny mają wykazywać nieprawidłowe odczyty. Spekuluje się, że może to być spowodowane przez naturalne złoża żelaza w podłożu, choć geologowie nie potwierdzili oficjalnie takiej anomalii magnetycznej.

  • Fontanna jako naturalny sejsmograf. Starsi mieszkańcy Rzymu twierdzą, że fontanna reaguje na trzęsienia ziemi – poziom wody ma spadać na kilka godzin przed wstrząsami. Podczas trzęsień w Abruzji w 2009 roku podobno zaobserwowano takie zjawisko, choć mogło to być zwykłym zbiegiem okoliczności lub efektem psychologicznym.

  • Zaginiona kapsuła czasu XVIII wieku. Rzymskie legendy mówią o kapsule czasu wmurowanej w fundamenty podczas uroczystego otwarcia fontanny w 1762 roku. Miała zawierać pamiątki z epoki, a może nawet listy papieża Klemensa XIV. Mimo że żadna z renowacji nie ujawniła takiej kapsuły, historia ta fascynuje poszukiwaczy skarbów i historyków amatorów.

Fontannę di Trevi i inne atrakcje Rzymu zobaczysz z Rainbow!

Fontanna di Trevi to zaledwie jedna z niezliczonych perełek Wiecznego Miasta, które skrywa w swoich zakamarkach tysiące lat fascynującej historii. Stojąc przed jedną z najpiękniejszych fontann świata, trudno nie poddać się magii Rzymu i nie zapragnąć odkrywania kolejnych jego tajemnic.

Wyrusz z nami w niezapomnianą podróż po śladach cesarzy, papieży i artystów! Nasze wycieczki do Rzymu zostały starannie zaplanowane, aby pokazać Ci nie tylko najsłynniejsze zabytki, ale także ukryte skarby Wiecznego Miasta. Doświadczeni przewodnicy Rainbow wprowadzą Cię w fascynujący świat rzymskiej historii, od starożytnych ruin Koloseum i Forum Romanum, przez renesansowe arcydzieła Watykanu z Bazyliką św. Piotra, aż po barokowe kościoły i fontanny.

Odkryj także inne niezwykłe zakątki Włoch w ramach naszych wycieczek objazdowych. Od romantycznej Wenecji, przez artystyczną Florencję, malownicze Toskanii, aż po słoneczny Neapol z widokiem na Wezuwiusza – każdy region oferuje coś wyjątkowego. Poznaj nie tylko zabytki, ale także lokalną kuchnię – tradycje i sposób życia Włochów.

Nie czekaj – zaplanuj swoją włoską przygodę już dziś! Sprawdź nasze oferty wycieczek do Włoch i wybierz tę, która najlepiej odpowiada Twoim marzeniom o odkrywaniu jednego z najpiękniejszych krajów świata.

Data Publikacji: 05.06.2025
autor artykulu zdjecie

Artykuł autorstwa: Alicja Górska

Kulturoznawczyni z doktoratem, krytyczka literacka i filmowa oraz pisarka publikująca pod pseudonimem. Od ponad dekady związana zawodowo z branżą copywritingu i SEO. Absolwentka filmoznawstwa oraz twórczego pisania na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie obecnie prowadzi zajęcia dla studentów. Miłośniczka różnorodnych tekstów kultury – klasycznych, popularnych i zupełnie niszowych. Szczególnie bliska jej sercu jest Islandia, o czym świadczy imponująca kolekcja literatury islandzkiej i o Islandii. Marzy o tym, by pewnego dnia zamieszkać w tej fascynującej krainie lodu i ognia. W podróżach jednak się nie ogranicza, chciałaby poznać cały świat. Ostatnio interesują ją zwłaszcza: Hawaje, Maroko i Korea.

Zobacz inne o:

Podobne artykuły

krajobraz kierunku
Sakkara – fascynująca nekropolia faraonówW Sakkarze, na pustynnym płaskowyżu, architekt Imhotep stworzył konstrukcję, która miała przetrwać tysiąclecia. Jego piramida schodkowa dla faraona Dżesera była jedną z najwcześniejszych monumentalnych budowli wykonanych w całości z kamienia i zrewolucjonizowała architekturę – zapoczątkowała erę, w której człowiek zaczął myśleć o swoich dziełach w kategoriach wieczności. Spacerując dziś wśród mastab Sakkary, można zobaczyć jedne z najstarszych znanych scen codziennego życia wyryte w kamieniu: rzemieślników przy pracy, tańczące dziewczęta, handlarzy kłócących się o cenę. To wyjątkowe miejsce, gdzie 4500-letnie malowidła zachowały swoje oryginalne kolory, gdzie istnieją podziemne katakumby z milionami mumii zwierząt i granitowe sarkofagi ważące 70 ton, których transport z odległego o 900 kilometrów Asuan wciąż pozostaje zagadką. Ale Sakkara to nie tylko muzeum przeszłości. To żywe stanowisko archeologiczne, gdzie każdy rok przynosi odkrycia zmieniające nasze rozumienie starożytności – od złotych mumii bogatych kupców po warsztaty mumifikacji z narzędziami przypominającymi współczesne laboratoria. Poznaj sekrety tej niezwykłej nekropolii i odkryj, dlaczego każdy miłośnik historii powinien ją odwiedzić.
krajobraz kierunku
Posągi Moai na Wyspie Wielkanocnej. Jakie tajemnice skrywają te kamienne twarze?Na samym krańcu świata, pośród bezkresu błękitu południowego Pacyfiku, leży miejsce owiane tajemnicą – Wyspa Wielkanocna. Choć to zaledwie skrawek lądu zagubiony na oceanie, od stuleci przyciąga uwagę podróżników, badaczy i marzycieli. Wszystko za sprawą monumentalnych posągów Moai, które milcząco strzegą wyspy, jakby skrywały zagadki, których nie zdołały rozwikłać całe pokolenia naukowców. Kto je stworzył? Jak zostały przetransportowane? I co tak naprawdę doprowadziło do upadku cywilizacji, która je wzniosła? Wyspa Wielkanocna to nie tylko rajska sceneria – to otwarta księga pradawnej historii, pełna niedopowiedzeń, hipotez i sekretów, które wciąż czekają na odkrycie. Pierwsi europejscy odkrywcy natrafili na posągi przypadkowo, nie zadając sobie trudu, by dokładnie zbadać ich znaczenie czy wysłuchać mieszkańców wyspy. Przez dziesięciolecia archeolodzy tworzyli teorie o „zaginionej cywilizacji” i dramatycznej katastrofie ekologicznej, często pomijając głos samych Rapa Nui – rdzennych mieszkańców wyspy, którzy nigdy nie zaginęli i wciąż tam mieszkają. Ta historia pokazuje, że tajemnice Wyspy Wielkanocnej to nie tylko zagadki kamienia i czasu, ale też pytania o to, kto ma prawo opowiadać o przeszłości. Spróbujmy więc przybliżyć się do prawdy o kamiennych strażnikach, którzy od wieków patrzą w dal oceanu.
krajobraz kierunku
Evia – atrakcje. Co warto zobaczyć? Zabytki, natura, plażeChoć dziś kusi spokojem, według dawnych wierzeń zrodziła się z boskiego gniewu. Tu niezwykłość splata się z codziennością, natura i historia przemawiają jednym głosem, a każdy zakątek tchnie autentycznością. To azyl dla tych, którzy pragną uciec od turystycznego zgiełku, zanurzyć się w rytmie prostego życia i doświadczyć niezwykłej różnorodności – kulturowej, historycznej oraz krajobrazowej. Wolna od tłumów, bez filtrów, prawdziwa – Evia – Grecja w najczystszej postaci.
krajobraz kierunku
Plac Niebiańskiego Spokoju (Plac Tian'anmen) - jeden z największych publicznych placów na świeciePlac Tian'anmen – Plac Niebiańskiego Spokoju – to jeden z największych publicznych placów na świecie i jedno z najważniejszych miejsc w Chinach. Choć jego nazwa mówi o spokoju, historia tego miejsca była burzliwa i pełna dramatycznych wydarzeń. Na 44 hektarach mieszczą się wieki chińskiej historii, imponująca architektura i tętniące życiem centrum Pekinu. To tutaj Mao Zedong proklamował powstanie Chińskiej Republiki Ludowej, tu odbywają się najważniejsze ceremonie państwowe, a każdego poranka można zobaczyć mieszkańców Pekinu ćwiczących tai-chi w cieniu monumentalnych budowli. Plac Tian'anmen to klucz do zrozumienia chińskiej kultury, tradycji i współczesności. W tym artykule poznasz jego burzliwą historię, odkryjesz sekrety architektonicznych cudów i dowiesz się, dlaczego to miejsce wciąż pozostaje bijącym sercem Chin.