Jamajka – co warto wiedzieć przed wyjazdem?

Historia

Zanim Krzysztof Kolumb odkrył Jamajkę w 1494 roku, zamieszkiwali ją Arawakowie. Na początku XVI wieku wyspa została skolonizowana przez Hiszpanów, a w 1655 roku zajęli ją Anglicy. Dzięki prowadzonej polityce Jamajka zasłynęła jako centrum handlu niewolnikami, kolonia cukrownicza i siedziba piratów. W poł. XVIII wieku niewolnicy z Afryki stanowili już 89% mieszkańców wyspy; spośród górskich zbiegów wyłonili się odrębni etnicznie Maroni.
W XX w. na drodze kolejnych powstań, buntów i strajków udało się zwiększyć autonomię wyspy. Dopomogli w tym m.in. czarny nacjonalista Marcus Garvey oraz Alexander Bustamante, który w 1938 r. zorganizował pierwsze związki zawodowe. Wtedy też utworzono na Jamajce pierwszą partię socjaldemokratyczną – PNP. Pięć lat później ze związków wyłoniła się zaś konserwatywna Partia Pracy, JLP. Obydwie wymienione partie zasiadały swego czasu w Izbie Reprezentantów. W latach 50. przyspieszył rozwój gospodarczy w kraju – przyczyniły się do tego eksploatacja złóż boksytów, inwestycje w turystykę i reforma rolna. Pełną autonomię wewnętrzną Jamajka uzyskała dopiero w 1959 roku – był to spory sukces, ponieważ osiągnęła to jako pierwsza brytyjska kolonia w regionie. W 1962 roku kraj (jako członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów) proklamował niepodległość. Przez pierwszą dekadę Jamajką rządzili konserwatyści, a przez drugą – PNP (nastąpiło wówczas zbliżenie z Kubą). W 1980 roku do władzy doszła opozycja, zaś w 1989 roku rządy znów objęli socjaldemokraci; PNP postanowiło jednak kontynuować politykę konserwatywną. Obecnie partią rządzącą jest JLP.

Geografia Jamajki

Jamajka jest położona na Morzu Karaibskim, a dokładniej w jego północno-zachodniej części. Oprócz głównej wyspy państwo tworzą także mniejsze wysepki, w tym Pedro Cays, Morant Cays leżące przy brzegu Port Royal Cays. Ponad połowa Jamajki wznosi się 300 metrów nad poziom morza. Jak twierdzą geolodzy, zarówno ona, jak i sąsiadujące Wyspy Karaibskie powstały na skutek wypiętrzenia wulkanicznego, które miało miejsce wiele milionów lat temu. Szacuje się, że od wykształcenia się niższych terenów dzieli nas 30 milionów lat. Najwyższy szczyt kraju – Blue Mountain Peak (2256 metrów) – jest częścią Gór Błękitnych, jest oddalony nieco ponad 30 km od Kingston. Spory udział w tamtejszym krajobrazie mają także wyżyny, które przekraczają wysokość 500 metrów n.p.m.
2/3 Jamajki pokrywa czapa białego wapienia – to najpewniej pozostałość szkieletów morskich stworzeń, jakie żyły tu przed wiekami. Liczne jaskinie, w tym Twin Sisters oraz pieczary Windsor Cave w rejonie Cockpit, zdradzają oceaniczne pochodzenie tej górzysto-wyżynnej wyspy. Niziny występują jedynie w rejonach nadbrzeżnych – te najszersze są na południu i na wschodzie kraju. Linia brzegowa Jamajki jest bardzo dobrze rozwinięta. Urozmaica ją wiele przylądków, zatok (Bluefields czy Portland) oraz półwyspów (w tym Palisadores). Zwykle wybrzeże jest namorzynowe i przyjmuje formę piaszczystych plaż; w nielicznych miejscach brzeg morski jest wyższy. Wokół wyspy rozwijają się rafy koralowe.
Jamajka to nie tylko malownicze góry, stalaktytowe jaskinie, piękne plaże i krasowy krajobraz, ale też niezliczone rzeki i wodospady. Najwięcej rzek wije się na wschodzie i na południu kraju; są one zwykle krótkie i pełne bystrzy. Te największe to Rio Cobre i Rio Minho. Oprócz tego na wyspie można spotkać gorące źródła oraz bagna. Na Jamajce nie występują natomiast większe jeziora (oprócz rozlewisk i mokradeł).

Flora i fauna

Świat roślinny Jamajki pozostaje w bezpośrednim związku z rzeźbą wyspy i panującym na niej klimatem. Lasy zajmują łącznie ok. 25% powierzchni kraju – zarówno te zrzucające liście na czas suszy, jak i wilgotne lasy równikowe (rosną w nich mahonie, palisandry i hebany). Na wyżynach dominują suchorośla i roślinność sawannowa, na wybrzeżu zaś – lasy namorzynowe i roślinność bagienna. Oprócz palm wizytówkę Jamajki stanowi także mahoe – charakterystyczne drzewo narodowe. Wybrzeże (zwłaszcza południowe) otaczają rafy koralowe. Co ciekawe, gdy na wyspę przybyli Europejczycy, rosły tam wyłącznie ananasy, gwajawy, jabłka cukrowe i owoce caimito. Dopiero później rozpowszechniono także trzcinę cukrową, cytrusy, banany, orzechy kokosowe czy owoce ackee (obecnie stanowią one podstawę miejscowego śniadania). Narodowym kwiatem Jamajki jest fioletowy gwajakowiec. Wyspę porasta także gęsto przywieziony z Chin bambus.
Największe skupiska zwierząt na Jamajce występują w lasach tropikalnych. Na wyspie żyją m.in. dzikie świnie, króliki jamajskie, jaszczurki, ok. 25 gatunków nietoperzy oraz niewielka populacja krokodyli. Występuje tam także ok. 200 gatunków ptaków, w tym kolibry czarnogłowe i kolorowe (zielone, żółte, pomarańczowe) papugi. Na wzgórzach Hellshire wciąż można spotkać blisko 100 ogromnych jamajskich legwanów, które były posądzane o wyginięcie.

Klimat na Jamajce

Choć Jamajka leży 1800 km od równika, znajduje się ona w strefie klimatu podrównikowego pośredniego. To właśnie sprzyjający klimat uznaje się często za główną atrakcję tej egzotycznej wyspy – w końcu przyciąga on w tamte rejony około milion turystów rocznie. Na Jamajce praktycznie nie występują pory roku; średnia roczna temperatura to 27 stopni na wybrzeżu i 18 stopni w wyższych górach. Na szczytach Gór temperatura spada tam czasem poniżej 10 stopni. Sezon turystyczny na wyspie trwa okrągły rok. Uznaje się jednak, że najlepszy moment na wyjazd to polska zima – na Jamajce panuje wtedy okres suchy. Z kolei od późnej wiosny do wczesnej jesieni jest tam wilgotno i nieco cieplej; roczne amplitudy nie przekraczają jednak 5 stopni Celsjusza. Istotny wpływ na temperatury na wyspie wywierają gorące prądy morskie, Morze Karaibskie i północno-wschodnie pasaty.
Opady na Jamajce są stosunkowo wysokie, co zresztą stanowi cechę typową dla obszarów równikowych. Ich średnia roczna suma wynosi 2090 mm; najwięcej deszczu pada latem (w maju i czerwcu, a później we wrześniu i październiku). Warto jednak zaznaczyć, że ilość opadów jest zróżnicowana regionalnie. Na zawietrznych stokach gór wynosi ok. 1000 mm rocznie, podczas gdy w północno-wschodniej części wyspy dochodzi nawet do 6000 mm w ciągu roku. Oczywiście im więcej opadów, tym większa odczuwalna wilgotność – warto o tym pamiętać!

Ludność

Przez wieki na Jamajkę przywożono afrykańskich niewolników, którzy ciężko pracowali przy plantacjach trzciny cukrowej i tytoniu. W 1655 roku na wyspie nie było już żadnych rdzennych Indian Taino – zostali oni zgładzeni przez hiszpańskich najeźdźców. Po zniesieniu niewolnictwa pojawili się natomiast Indianie z innych obszarów, a także Azjaci. Zdecydowana większość obecnych mieszkańców kraju (ponad 2,7 miliona osób) to Jamajczycy, będący potomkami Afrykańczyków, Arabów, Europejczyków i Indian, mieszkających niegdyś na wyspie. Stąd wzięło się narodowe motto Jamajki: „Z wielu narodów – jeden”. Przedstawiciele różnych narodowości żyją na wyspie w doskonałej symbiozie, tworząc unikalną mozaikę kulturową. Podstawy dla tego tygla stworzyli niewolnicy, kolonizatorzy i piraci.
Urzędowym językiem na Jamajce jest język angielski, co bardzo ułatwia turystom komunikację. Wykształciła się także jamajska, potoczna odmiana angielskiego – patois – którą charakteryzują liczne modyfikacje i uproszczenia. Z niektórymi mieszkańcami wyspy można się porozumieć po portugalsku, hiszpańsku, mandaryńsku, arabsku bądź języku Kromanti.

Obyczaje

Jamajczycy słyną z otwartości, gościnności, bezinteresownej chęci pomocy, a przede wszystkim z pogodnego usposobienia. Jak mało kto potrafią żyć „tu i teraz”, bez narzekania i taplania się w codziennych troskach. Z punktu widzenia Jamajczyka 10-godzinny dzień pracy w korporacji i pięcie się po kolejnych szczebelkach kariery to zupełna abstrakcja. Lekkoduszne, przyjazne nastawienie mieszkańców wyspy jest dostrzegalne zwłaszcza wieczorami. Wtedy to w licznych barach i pubach toczą się luźne pogawędki o życiu i mają miejsce niezapomniane imprezy. Jamajczycy żyją w niespiesznym, nieco leniwym tempie. Warto mieć tego świadomość, żeby przez przypadek nie okazać niegrzecznego zniecierpliwienia – np. gdy taksówkarz czeka na komplet pasażerów albo gdy w restauracji czeka się nieco dłużej niż w Europie.
Większość z nas myśli o Jamajce jako o ojczyźnie Boba Marleya, a zarazem reggae. Ten charakterystyczny rodzaj muzyki stanowi mieszankę jamajskiego calypso z amerykańskim rockiem, soulem i R'n'B. Reggae to nie tylko muzyka, ale także specyficzna kultura. W slangu patois „reggae” oznacza coś godnego, wolnego i dumnego, a jednocześnie biednego i dzikiego. Muzycy tego gatunku grają głównie na bębnach (stalowych patelniach, bongosach, perkusji wykonanej ze starych beczek). Warto odwiedzić Jamajkę przed Wielkim Postem – wówczas odbywa się tam największy karnawał na całych Karaibach. Muzyce i tańcom towarzyszą wybory króla i królowej Calypso; rywalizacja polega na obrzucaniu się wyśpiewywanymi obelgami.

Religia

Na Jamajce kultywuje się wiele różnych religii – ich wyznawcy są w stanie funkcjonować w zgodzie i harmonii, a najważniejszą wartością pozostaje poszanowanie wzajemnych przekonań. Najliczniejszą grupą wiernych są protestanci – szacuje się, że stanowią oni od 50 do 75% ludności. Wśród nich najwięcej jest zielonoświątkowców (ponad 22%) - wyznawców Nowotestamentowego Kościoła Bożego, Kościoła Bożych Proroctw oraz członków Zborów Bożych. Inne popularne religie protestanckie to adwentyzm (niemal 12%), baptyzm (niecałe 7%), anglikanizm (niespełna 3%) czy metodyzm (około 1,5%). Kościół Boży na Jamajce skupia wokół siebie niemal 5% ludności wyspy.
Pozostali Jamajczycy są katolikami (ponad 2%), świadkami Jehowy (blisko 2%), afrochrześcijanami (ok. 1,3%) i rastafarianami (ok. 1,1%). Nie brakuje także wyznawców mniejszych odłamów protestantyzmu oraz mormonów. Odsetek społeczeństwa, który pozostaje niezwiązany z żadną religią, wynosi ponad 20%.

Aktywny wypoczynek

Na Jamajce odnajdą się zarówno miłośnicy wylegiwania się na plaży, jak i zwolennicy aktywnego spędzania czasu. Ci pierwsi będą mogli do woli eksplorować przepiękne plaże, opalać się w cieniu palm i kąpać w rozmaitych strumyczkach, rzekach i wodospadach – a to wszystko w towarzystwie lokalnego rumu, wyśmienitych cygar i akompaniament reggae. Także na tych, którzy wolą sport i potężną dawkę ruchu, czekają rozmaite atrakcje, m.in. surfing, windsurfing, nurkowanie, snorkelling i parasailing. Można także skusić się na kajaki, skutery wodne czy konne przejażdżki w morzu.
Jamajka stwarza także świetne warunki pod wycieczki objazdowe. Fani tej metody zwiedzania powinni udać się w Góry Błękitne, a może nawet wejście na szczyt Blue Mountain Peak. Niezapomnianym doświadczeniem może być również spływ bambusową tratwą wzdłuż rzeki Rio Grande – malownicze widoki i wspomnienia na całe życie gwarantowane!