Ramadan – na czym polega, kiedy się odbywa i ile trwa. Poznaj bliżej święty miesiąc postu Muzułmanów

Czym jest Ramadan? Znaczenie i duchowy wymiar świętego miesiąca

Ramadan to jeden z pięciu filarów islamu, obok wyznania wiary (szahada), pięciu codziennych modlitw (salat), jałmużny (zakat) i pielgrzymki do Mekki (hadżdż). Samo słowo Ramadan pochodzi od arabskiego rdzenia r-m-d, oznaczającego „palący upał” lub „suszę”. W tradycji symbolizuje to oczyszczenie duchowe i wewnętrzną przemianę. Jego wyjątkowe znaczenie wiąże się z wydarzeniem kluczowym dla powstania islamu – według tradycji właśnie w tym miesiącu, w noc zwaną Lajlat al-Kadr (Noc Przeznaczenia), rozpoczęło się objawienie Koranu prorokowi Mahometowi.

Muzułmanie wierzą, że jest to okres, gdy bramy niebios pozostają szeroko otwarte, a siły zła są szczególnie osłabione. Ta duchowa rzeczywistość stwarza wyjątkową możliwość zbliżenia się do Boga i oczyszczenia duszy. Jest to również czas wzmożonej solidarności społecznej i empatii wobec potrzebujących. Doświadczając głodu i pragnienia, Muzułmanie lepiej rozumieją sytuację osób żyjących w ubóstwie, co przekłada się na zwiększoną aktywność charytatywną.

Co może wydawać się zaskakujące, to fakt, że choć Ramadan to miesiąc postu, wydatki wielu rodzin muzułmańskich wzrastają – częściowo ze względu na większą aktywność charytatywną, a częściowo z powodu tradycji organizowania wystawnych posiłków po zachodzie słońca dla rodziny i przyjaciół.

Kiedy jest Ramadan? O muzułmańskim kalendarzu księżycowym

Ramadan nie ma stałej daty w kalendarzu gregoriańskim, ponieważ muzułmanie posługują się kalendarzem księżycowym (hidżra). Ta różnica sprawia, że święty miesiąc każdego roku rozpoczyna się około 11 dni wcześniej niż w roku poprzednim, „wędrując” przez wszystkie pory roku w cyklu trwającym około 33 lata.

Kalendarz hidżry – jak działa kalendarz muzułmański

Kalendarz muzułmański składa się z 12 miesięcy księżycowych, z których każdy trwa od 29 do 30 dni. Początkiem ery muzułmańskiej jest rok 622 n.e., kiedy to prorok Mahomet przeniósł się z Mekki do Medyny (hidżra). Rok księżycowy jest o około 11 dni krótszy od słonecznego, co powoduje przesuwanie się dat świąt muzułmańskich względem kalendarza gregoriańskiego.

Wyznaczanie początku Ramadanu

Rozpoczęcie Ramadanu określa się poprzez bezpośrednią obserwację nowego księżyca. Zgodnie z tradycją, miesiąc zaczyna się, gdy co najmniej dwóch wiarygodnych świadków potwierdzi dostrzeżenie sierpa księżyca. W czasach współczesnych wiele krajów muzułmańskich korzysta z metod astronomicznych, jednak niektóre społeczności nadal preferują tradycyjną obserwację. To zróżnicowanie podejść sprawia, że Ramadan może rozpoczynać się w różnych krajach nawet z jednodniową różnicą.

W 2025 roku początek Ramadanu szacuje się na 28 lutego. Jego koniec może przypaść więc na 29 lub 30 marca.

Ile trwa Ramadan i ile razy w roku się odbywa?

Ramadan, jako dziewiąty miesiąc kalendarza muzułmańskiego, trwa jeden pełny miesiąc księżycowy – od 29 do 30 dni. Jego „wędrowanie” przez pory roku ma istotne praktyczne znaczenie dla wiernych. Zimowy Ramadan, z krótkimi dniami, czyni post stosunkowo łatwym do przestrzegania.

Natomiast letni, szczególnie w krajach położonych na wysokich szerokościach geograficznych, stanowi większe wyzwanie – dzień może trwać nawet 18-20 godzin. W regionach za kołem podbiegunowym, gdzie słońce może nie zachodzić przez wiele dni, muzułmanie stosują się do czasów postu obowiązujących w najbliższym dużym mieście lub w Mekce.

Na czym polega Ramadan? Praktyki, tradycje i zwyczaje

W czasie Ramadanu obowiązuje zasada ścisłego postu od świtu do zmierzchu, a całe społeczności dostosowują swój rytm życia do wymogów religijnych. Kraje muzułmańskie wprowadzają specjalne udogodnienia – skrócone godziny pracy, zmienione rozkłady jazdy transportu publicznego i dostosowane godziny otwarcia instytucji. Praktyki można podzielić na trzy kategorie: obowiązkowe praktyki religijne, zalecane działania duchowe oraz zwyczaje kulturowe specyficzne dla różnych regionów świata.

Zasady postu w czasie Ramadanu

Post (saum) trwa od wschodu do zachodu słońca i wymaga nie tylko powstrzymywania się od jedzenia i picia, ale również od palenia tytoniu, stosunków seksualnych, świadomego używania wulgarnego języka, plotek, kłótni i wszelkich innych niemoralnych działań. Z obowiązku poszczenia zwolnione są określone grupy: dzieci przed okresem dojrzewania, osoby starsze i chore, kobiety w ciąży, karmiące matki, podróżujący oraz kobiety podczas menstruacji. Osoby, które nie mogły pościć, są zobowiązane do odrobienia postu tzn. nadrobienia opuszczonych dni w innym terminie lub, jeśli jest to niemożliwe, zapłacić fidya – równowartość wyżywienia osoby potrzebującej za każdy opuszczony dzień.

Iftar i Suhur – rytm dnia podczas Ramadanu

Rytm dnia w Ramadanie wyznaczają dwa główne posiłki. Suhur spożywany jest przed świtem, przed rozpoczęciem postu. Tradycyjnie składa się z potraw bogatych w białko i złożone węglowodany zapewniające energię na cały dzień – dań z jajek, nabiału, pełnoziarnistych zbóż oraz daktyli.

Iftar, czyli wieczorny posiłek, rozpoczyna się przerwaniem postu daktylami i wodą, zgodnie z tradycją proroka Mahometa. Menu iftaru różni się znacząco w zależności od regionu. Kraje arabskie słyną ze słodkich napojów jak qamar al-din (napój z moreli), podczas gdy w Azji Południowej popularne są pakory (warzywa w cieście) i samosa.

Dodatkowe praktyki religijne w trakcie Ramadanu

Po wieczornej modlitwie (isza) wierni gromadzą się w meczetach na dodatkowych modlitwach tarawih, podczas których recytuje się fragmenty Koranu. Celem jest odczytanie całej świętej księgi w ciągu miesiąca. Szczególnie intensywne są ostatnie dni Ramadanu, gdy wielu Muzułmanów praktykuje itikaf – dobrowolne odosobnienie w meczecie, poświęcając się modlitwie i medytacji. Praktyka itikaf występuje tylko w ostatnich 10 dniach Ramadanu. W tym okresie (jeden z nieparzystych dni podczas ostatnich 10 dni Ramadanu) przypada też Noc Przeznaczenia (Lajlat al-Kadr), uważana za najświętszą noc roku.

Zakończenie Ramadanu – wielkie święto radości po miesiącu postu

Ostatnie dni Ramadanu wypełnia atmosfera radosnego oczekiwania na Id al-Fitr. Ulice miast muzułmańskich wypełniają się kupującymi – rodziny zaopatrują się w nowe ubrania i prezenty, przygotowuje się tradycyjne potrawy świąteczne. Szczególnie widoczne jest to na bazarach i w centrach handlowych, które pozostają otwarte do późnych godzin nocnych.

Co się mówi na koniec Ramadanu? Tradycyjne pozdrowienia i życzenia

Świętowanie wypełniają charakterystyczne pozdrowienia, z których najpopularniejsze to „Eid Mubarak” (Szczęśliwego Eid) oraz „Taqabbal Allahu minna wa minkum” (Niech Bóg przyjmie [nasze dobre uczynki] od nas i od was). W różnych regionach funkcjonują lokalne warianty życzeń, jak arabskie „Kul 'am wa antum bikhair” (Niech każdy rok będzie dla was pomyślny). Życzenia te zawsze odnoszą się do całej społeczności wiernych, podkreślając wspólnotowy charakter święta.

Święto po Ramadanie – Id al-Fitr, czyli muzułmańskie święto łamania postu

Id al-Fitr to obok Id al-Adha (Święta Ofiarowania) najważniejsze święto w islamie. W języku arabskim „Id” oznacza „święto”, a „Fitr” pochodzi od słowa oznaczającego „przerwanie postu”. Jest to czas pojednania i odnowienia więzi międzyludzkich, a w krajach muzułmańskich ma status święta państwowego. Uroczystości mogą trwać od jednego do kilku dni, w czasie których zamknięte są urzędy i większość sklepów.

Przebieg święta Id al-Fitr

Świętowanie Id al-Fitr rozpoczyna się od specjalnej modlitwy porannej (salat al-Eid), odprawianej w meczetach lub na specjalnie przygotowanych placach modlitewnych. Tysiące wiernych gromadzą się, by wspólnie dziękować Bogu za możliwość ukończenia postu. Po modlitwie następują odwiedziny u rodziny i przyjaciół, podczas których wymienia się prezenty i spożywa świąteczne posiłki. Tradycja nakazuje, by w pierwszej kolejności odwiedzić najstarszych członków rodziny. Młodsi proszą starszych o błogosławieństwo.

Id al-Fitr to nie tylko radosne święto, ale także czas wybaczania i naprawiania relacji z bliskimi. W wielu społecznościach tradycyjnie odwiedza się groby przodków oraz prosi o przebaczenie osoby, z którymi wcześniej doszło do konfliktu.

Ważnym elementem święta jest też zakat al-fitr – specjalna jałmużna, którą należy przekazać potrzebującym przed poranną modlitwą świąteczną. Ma ona zapewnić, by wszyscy członkowie społeczności, niezależnie od statusu materialnego, mogli cieszyć się świętowaniem.

Tradycje świąteczne

Kulinarne tradycje Id al-Fitr różnią się znacząco w zależności od regionu. W krajach arabskich stoły zdobią słodkie przysmaki, jak ma'amoul – ciasteczka nadziewane daktylami lub orzechami. Kuchnia Azji Południowej słynie z sewaiyan – słodkiego makaronu z mlekiem i bakaliami. Potrawy te przygotowuje się często wspólnie, angażując całe rodziny w przedświąteczne gotowanie.

Poza wymiarem kulinarnym święto ma również aspekt społeczny – organizowane są festyny, jarmarki i wydarzenia kulturalne. W wielu krajach tradycją stały się również specjalne koncerty i pokazy sztucznych ogni. Popularne jest też odwiedzanie grobów bliskich i rozdawanie jałmużny potrzebującym.

Dowiedz się więcej o muzułmańskiej kulturze dzięki podróżom

Podróż do krajów muzułmańskich w okresie Ramadanu to wyjątkowa okazja do poznania autentycznej atmosfery tego świętego miesiąca. Rainbow oferuje wycieczki do fascynujących krajów, takich jak Egipt, Tunezja czy Maroko, gdzie tradycje ramadanowe są głęboko zakorzenione w codziennym życiu.

Wybierając się w podróż, możesz doświadczyć, jak zmienia się rytm życia miast podczas Ramadanu i poczuć atmosferę radosnego święta Id al-Fitr. To niepowtarzalna szansa, by lepiej zrozumieć tę fascynującą część światowej kultury. Zaplanuj podróż, która pozwoli Ci odkryć duchowe i kulturowe bogactwo świata islamu!