Bahaizm – jedna z najmłodszych niezależnych religii monoteistycznych na świecie

Bahaizm – religia, sekta, herezja?

Jak każda nowa religia, bahaizm od początku budził kontrowersje i pytania o jego klasyfikację w świecie wierzeń. Jego status jest różnie postrzegany w zależności od perspektywy religijnej, kulturowej i historycznej.

W swoim miejscu narodzin – Iranie – bahaizm spotkał się z głębokim odrzuceniem. Dla szyickich duchownych muzułmańskich stanowi on niedopuszczalną herezję, gdyż podważa fundamentalny dogmat islamu, że Mahomet był „pieczęcią proroków” – ostatnim i finalnym posłańcem Boga. Ta teologiczna niezgodność doprowadziła do systematycznych prześladowań bahaitów w Iranie, które trwają do dziś. Wyznawcy tej religii nie mogą studiować na uniwersytetach, pracować w administracji publicznej, a ich miejsca kultu są regularnie niszczone. Władze irańskie nie uznają bahaizmu za legalną mniejszość religijną, w przeciwieństwie do judaizmu, chrześcijaństwa czy zaratusztrianizmu.

W świecie zachodnim bahaizm początkowo często mylnie kategoryzowano jako odłam islamu, co wynikało z jego historycznych korzeni. Określenie „sekta” używane w tym kontekście miało często zabarwienie pejoratywne i nie oddawało złożoności tej tradycji. Sami bahaici zdecydowanie podkreślają, że jest to całkowicie niezależna religia o własnej tożsamości i doktrynie. Religioznawcy współcześnie zazwyczaj przychylają się do tego stanowiska, uznając bahaizm za odrębną religię monoteistyczną.

Bahaizm w oczach innych religii

Stosunek głównych tradycji religijnych do bahaizmu jest złożony i niejednoznaczny. Islam kategorycznie odrzuca bahaizm jako odstępstwo od prawdziwej wiary, ale już w sunnickich krajach muzułmańskich podejście bywa nieco mniej restrykcyjne, choć również niepozbawione napięć teologicznych.

Większość tradycyjnych Kościołów chrześcijańskich postrzega bahaizm jako odrębną religię, ale jego teologia pozostaje nie do pogodzenia z dogmatami chrześcijaństwa. Teologiczne różnice pozostają fundamentalne – chrześcijaństwo nie akceptuje bahaickiego poglądu, według którego Jezus był jedną z manifestacji Boga, a nie wcielonym Synem Bożym i jedynym Zbawicielem. Dialog międzyreligijny między bahaitami a chrześcijanami więc istnieje, ale ma swoje wyraźne granice.

Hinduizm i buddyzm wykazują większą otwartość na koegzystencję z bahaizmem. Szczególnie w Indiach, gdzie znajduje się największa społeczność bahaitów na świecie, religia ta jest akceptowana jako część bogatej mozaiki duchowej subkontynentu. Niemniej, fundamentalne różnice filozoficzne – jak monoteizm bahaizmu wobec politeizmu hinduizmu czy nieteistycznej natury buddyzmu – pozostają wyraźne.

Kontrowersje i wyzwania

W przeciwieństwie do wielu nowych ruchów religijnych, bahaizm nie izoluje swoich wyznawców od społeczeństwa – wręcz przeciwnie, zachęca ich do aktywnego udziału w życiu społecznym i działania na rzecz dobra wspólnego. Ta otwartość na świat zewnętrzny odróżnia bahaizm od grup religijnych charakteryzujących się separatyzmem i ekskluzywizmem.

Mimo progresywnego przesłania, bahaizm nie jest wolny od wewnętrznych napięć i kontrowersji. Krytycy, w tym byli wyznawcy i niezależni badacze, zwracają uwagę na kilka aspektów doktryny i praktyki, które wydają się problematyczne lub wewnętrznie sprzeczne:

• Ograniczenie aktywności politycznej i zakaz przynależności do partii politycznych dla wyznawców. Bahaici mogą głosować i angażować się obywatelsko, ale powinni unikać partyjnych podziałów. Bahaici argumentują, że jest to sposób na zachowanie jedności wspólnoty.

• Stosunek do kwestii moralności seksualnej, w tym uznawanie małżeństwa wyłącznie jako związku między kobietą a mężczyzną. Oficjalne nauczanie bahaizmu promuje celibat dla osób homoseksualnych, jednocześnie podkreślając szacunek i godność każdej osoby bez względu na orientację. Wspólnoty bahaickie nie wykluczają osób LGBT, choć stanowisko to kontrastuje z progresywnym podejściem do wielu innych kwestii społecznych, jak równość ras czy płci.

• Centralizacja władzy religijnej w rękach Powszechnego Domu Sprawiedliwości, do którego mogą być wybierani wyłącznie mężczyźni, co niektórzy postrzegają jako sprzeczność z głoszoną zasadą równości płci. Kobiety mogą pełnić inne wysokie funkcje administracyjne, a bahaici wyjaśniają, że to ograniczenie wynika z pism założyciela religii i ma swoje duchowe uzasadnienie.

• Zakaz publicznej krytyki instytucji bahaickich wewnątrz wspólnoty bywa interpretowany przez niektórych badaczy jako ograniczenie wolności słowa i debaty. Z kolei bahaici wskazują, że ma to na celu zapobieganie podziałom wspólnoty. Ich zdaniem publiczna krytyka mogłaby prowadzić do rozłamów i osłabienia wewnętrznej spójności, co było problemem wielu wcześniejszych ruchów religijnych.

Te napięcia między deklarowanymi ideałami a praktyką religijną przypominają, że bahaizm, mimo swojego uniwersalistycznego przesłania, mierzy się z tymi samymi wyzwaniami adaptacji do zmieniającego się świata, co inne tradycje religijne.

Jak powstał bahaizm?

Historia bahaizmu sięga do 23 maja 1844 roku, gdzie w perskim mieście Sziraz, gdy młody kupiec Siyyid 'Alí Muhammad ogłosił, że jest Bábem (z arabskiego „Bramą”), zapowiedzianym posłańcem, który przygotuje ludzkość na nadejście jeszcze większego proroka. Jego nauki szybko zyskały tysiące zwolenników w Persji, co zaniepokoiło władze i duchownych muzułmańskich.

Báb został uwięziony i stracony w 1850 roku, ale jego ruch przetrwał. Wśród jego zwolenników był Mírzá Husayn 'Alí Núrí, znany później jako Bahá'u'lláh (z arabskiego „Chwała Boża”). Po egzekucji Bába Bahá'u'lláh został aresztowany i uwięziony w Teheranie. W więzieniu doświadczył objawienia, że to on jest tym zapowiedzianym przez Bába posłańcem Bożym.

Po uwolnieniu z więzienia Bahá'u'lláh został wygnany z Persji. Spędził resztę życia jako więzień i wygnaniec imperium osmańskiego, najpierw w Bagdadzie, potem w Konstantynopolu, Adrianopolu, i wreszcie w więziennym mieście Akka w dzisiejszym Izraelu. Pomimo tych wszystkich trudności, Bahá'u'lláh napisał ponad 100 tomów tekstów religijnych, które stały się podstawą nowej wiary.

Po śmierci Bahá'u'lláha w 1892 roku przewodnictwo nad wspólnotą objął jego najstarszy syn, 'Abdu'l-Bahá, który rozpowszechnił nauki ojca na Zachodzie. Podczas podróży po Europie i Ameryce Północnej w latach 1911-1913 zyskał licznych zwolenników, zakładając podwaliny pod globalny rozwój bahaizmu.

Obecną strukturę administracyjną, z Powszechnym Domem Sprawiedliwości jako najwyższym organem, zapoczątkował wnuk Bahá'u'lláha, Shoghi Effendi, który kierował wspólnotą w latach 1921-1957. Dzięki jego wysiłkom bahaizm z lokalnego ruchu perskiego przekształcił się w międzynarodową religię z wyznawcami na całym świecie.

Najważniejsze zasady bahaizmu. W co wierzą bahaici?

Doktryna bahaizmu wyróżnia się na tle innych religii świata swoim progresywnym charakterem i uniwersalizmem. Jest to spójna filozofia społeczna i duchowa, która odpowiada na wyzwania współczesnego świata. Bahá'u'lláh w swoich pismach nakreślił wizję globalnej cywilizacji opartej na sprawiedliwości i jedności. Zasady te nie są abstrakcyjnymi ideałami – bahaici aktywnie wcielają je w życie poprzez projekty edukacyjne, inicjatywy społeczne i nieustanny rozwój osobisty. Oto fundamenty wiary bahaickiej:

• Jedność Boga – Bahaici wierzą w jednego, niepoznawalnego Boga, który objawia się ludzkości poprzez swoich posłańców.

• Progresywne objawienie – Bahaizm głosi, że objawienia religijne są progresywne i dostosowane do epok historycznych. Wielkie religie świata pochodzą od tego samego Boga, ale każde objawienie jest odpowiednie dla konkretnego czasu i miejsca, a nowe objawienia uważa się za rozwinięcie i dopełnienie poprzednich, a nie ich całkowite unieważnienie.

• Jedność ludzkości – Cała ludzkość jest jedną rodziną, a różnice rasowe, etniczne, narodowe czy kulturowe są drugorzędne wobec wspólnej natury ludzkiej.

• Równość mężczyzn i kobiet – Bahaizm był jedną z pierwszych religii, które głosiły pełną równość płci jako podstawową zasadę duchową i społeczną.

• Harmonia nauki i religii – Prawda naukowa i religijna nie mogą być ze sobą sprzeczne, gdyż obie pochodzą z tego samego źródła. Jeśli nauka i religia wydają się być w konflikcie, to albo jedno, albo drugie jest błędnie interpretowane.

• Powszechna edukacja – Każdy człowiek ma prawo i obowiązek zdobywania wiedzy, a edukacja jest kluczem do rozwoju jednostek i społeczeństwa.

• Eliminacja skrajności bogactwa i ubóstwa – Bahaici dążą do stworzenia sprawiedliwego systemu ekonomicznego, który eliminowałby zarówno skrajne ubóstwo, jak i nadmierne bogactwo.

• Światowy pokój – Ostatecznym celem bahaizmu jest ustanowienie trwałego światowego pokoju opartego na sprawiedliwości, jedności i współpracy międzynarodowej.

Gdzie wyznawany jest bahaizm?

Bahaizm, choć wciąż stosunkowo niewielki w porównaniu z głównymi religiami świata, rozprzestrzenił się na wszystkie kontynenty. Wyznawcy tej wiary, których liczbę szacuje się na około 5-7 milionów, żyją w ponad 230 krajach i terytoriach. Największe wspólnoty znajdują się w Indiach, Iranie (mimo prześladowań), Stanach Zjednoczonych oraz niektórych krajach Afryki i Ameryki Południowej.

Interesującym zjawiskiem jest to, że bahaizm przyjął się szczególnie dobrze w niektórych małych krajach wyspiarskich Pacyfiku, gdzie stanowi znaczący procent populacji. Jednocześnie religia ta znajduje zwolenników zarówno w wysoko rozwiniętych krajach zachodnich, jak i w regionach rozwijających się.

Kraje z największą liczbą wyznawców bahaizmu

Poniżej znajduje się lista 10 krajów z największą liczbą wyznawców bahaizmu według dostępnych szacunków. Warto jednak zaznaczyć, że dane te mogą nie być w pełni precyzyjne, gdyż w wielu krajach bahaici nie są uwzględniani w oficjalnych statystykach religijnych.

• Indie: ok. 2 000 000 – 2 200 000

• Iran: ok. 300 000 – 350 000 (dane szacunkowe, trudne do weryfikacji ze względu na prześladowania)

• USA: ok. 150 000 – 180 000

• Wietnam: ok. 150 000

• Boliwia: ok. 100 000 – 130 000

• Kenia: ok. 100 000 – 110 000

• Uganda: ok. 65 000 – 100 000

• Filipiny: ok. 60 000 – 70 000

• Kongo (Demokratyczna Republika Konga): ok. 50 000 – 60 000

• Niemcy: ok. 40 000 – 45 000

Kraje z największym procentem wyznawców bahaizmu w populacji

Podczas gdy liczby bezwzględne pokazują kraje z największymi społecznościami bahaitów, procent wyznawców w populacji lepiej obrazuje, gdzie bahaizm ma relatywnie największe znaczenie społeczne i kulturowe. Co ciekawe, na tej liście dominują małe kraje wyspiarskie Pacyfiku, gdzie misjonarze bahaiccy odnieśli szczególny sukces od lat 50. XX wieku. W niektórych z tych krajów bahaizm stał się drugą lub trzecią religią pod względem liczby wyznawców, co stanowi wyjątkowe zjawisko w skali globalnej.

• Tuvalu: ok. 10% populacji

• Kiribati: ok. 2,5% populacji

• Tonga: ok. 2% populacji

• Boliwia: ok. 1-1,2% populacji

• Belize: ok. 1% populacji

• Samoa: ok. 0,9% populacji

• Uganda: ok. 0,2-0,3% populacji

• Papua-Nowa Gwinea: ok. 0,2% populacji

• Kenia: ok. 0,2% populacji

• Indie: ok. 0,15-0,2% populacji

7 najważniejszych miejsc bahaizmu

Bahaizm posiada swoje fizyczne centra duchowe rozrzucone po różnych częściach świata. Podobnie jak w przypadku innych religii, miejsca te dla wyznawców stanowią źródła inspiracji i punkty łączące ich z historią własnej wiary.

Sanktuarium Bahá'u'lláha w Akce (Izrael)

Najświętsze miejsce bahaizmu, gdzie spoczywa założyciel religii – Bahá'u'lláh. To duchowe centrum wiary, do którego pielgrzymują wyznawcy z całego świata. W bahaizmie miejsce to symbolizuje Kibla – kierunek, w którym wierni zwracają się podczas codziennych modlitw, pełniąc funkcję podobną do Mekki w islamie. Zwiedzający mogą doświadczyć tu atmosfery spokoju w otoczeniu starannie zaprojektowanych ogrodów z fontannami i bujną roślinnością. Prosta, biała marmurowa budowla kontrastuje z kolorami okolicznych kwiatów i zieleni.

Sanktuarium Bába w Hajfie (Izrael)

Miejsce spoczynku Bába, prekursora bahaizmu, którego nauki przygotowały drogę dla objawienia Bahá'u'lláha. W teologii bahaickiej Báb pełni funkcję analogiczną do Jana Chrzciciela w chrześcijaństwie. Budowla z charakterystyczną złotą kopułą jest otoczona 19 tarasami ogrodowymi (liczba ta ma szczególne znaczenie w kalendarzu i symbolice bahaickiej). Zwiedzający mogą podziwiać nie tylko monumentalną architekturę sanktuarium, ale także rozległą panoramę Morza Śródziemnego i zatoki Hajfy z tarasów opadających po zboczu góry Karmel.

Dom Bahá'u'lláha w Bahji koło Akki (Izrael)

Rezydencja, w której Bahá'u'lláh spędził ostatnie lata życia i gdzie napisał wiele ze swoich najważniejszych dzieł, w tym Kitáb-i-Aqdas (Najświętszą Księgę). Miejsce to stanowi ważny ośrodek duchowy, gdzie dokonało się wiele objawień fundamentalnych dla doktryny bahaizmu. Odwiedzający mogą zobaczyć oryginalne pomieszczenia, w których przebywał założyciel wiary, oraz otaczające posiadłość rozległe ogrody pełne cyprysów, kwiatów i alei spacerowych, symbolizujące rajski ogród.

Dom Bába w Szirazie (Iran)

Miejsce, gdzie w 1844 roku Siyyid 'Alí Muhammad (Báb) ogłosił swoją misję, co uznaje się za symboliczny początek ery bahaickiej. W tym domu Báb przyjął swojego pierwszego wyznawcę, Mullę Husayna, i objawił mu swoją tożsamość jako Posłańca Bożego. Zwiedzający mogą zobaczyć tradycyjny perski dom z wewnętrznym dziedzińcem, pokój, w którym Báb się modlił, oraz przedmioty związane z wczesną historią ruchu. Architektura z typowymi dla regionu elementami, jak wewnętrzne fontanny i ogrody, oddaje klimat Persji XIX wieku.

Światowe Centrum Bahá'í w Hajfie (Izrael)

Administracyjne centrum wiary bahaickiej, gdzie znajduje się siedziba Powszechnego Domu Sprawiedliwości – najwyższego organu zarządzającego wspólnotą. Miejsce to symbolizuje globalny charakter bahaizmu i jego nowoczesne podejście do zarządzania sprawami religijnymi. Kompleks obejmuje imponujące budynki z charakterystycznymi kopułami i arkadami, a także biblioteki, archiwa i międzynarodowe instytucje edukacyjne. Odwiedzający mogą podziwiać harmonijne połączenie elementów architektury bliskowschodniej i zachodniej, odzwierciedlające uniwersalny charakter religii.

Świątynia Baha'i w Kampali (Uganda)

Pierwszy Dom Modlitwy (Mashriqu'l-Adhkár) w Afryce, znany jako „Matka Świątyń Afryki”. Symbolizuje rozwój bahaizmu poza jego bliskowschodnie korzenie i jego uniwersalne przesłanie jedności ludzkości. W bahaizmie każda świątynia ma dziewięcioboczny kształt symbolizujący jedność religii światowych. Podczas wizyty, warto zwrócić uwagę na charakterystyczną zieloną kopułę, spokojną salę modlitw pozbawioną obrazów i posągów (zgodnie z zasadami bahaizmu), oraz otaczające świątynię rozległe ogrody na wzgórzu Kikaya, oferujące panoramiczny widok na stolicę Ugandy.

Świątynia Lotosu w Delhi (Indie)

Najbardziej znana architektonicznie świątynia bahaicka, symbolizująca rozkwit wiary w kraju z największą liczbą wyznawców. Jej wyjątkowy kształt nawiązuje do lotosu – kwiatu świętego w wielu religiach Indii, co odzwierciedla zasadę bahaizmu o jedności wszystkich religii. Biała marmurowa konstrukcja składa się z 27 płatków ułożonych w trzy okręgi, otaczających centralną salę modlitw. Ciekawym doświadczeniem jest obcowanie z akustyką tego wnętrza, ponieważ dźwięki odbijają się w nim w specyficzny sposób, tworząc atmosferę sprzyjającą medytacji. Dziewięć stawów otaczających świątynię budzi skojarzenia z kwiatem lotosu unoszącym się na wodzie.

Poznawaj bogactwo kultur i religii świata razem z Rainbow!

Poznawanie różnorodności religijnej i kulturowej świata to jedna z wartości, jakie oferuje podróżowanie. Niezależnie od naszych własnych przekonań, zetknięcie się z odmiennymi tradycjami i wierzeniami pozwala nam poszerzyć horyzonty i lepiej zrozumieć złożoność ludzkiej cywilizacji.

Rainbow zaprasza do odkrywania interesujących miejsc związanych z różnorodnymi tradycjami religijnymi świata. W naszej ofercie znajdują się kierunki, gdzie można poznać nie tylko największe światowe religie, ale także mniejsze, lecz równie interesujące tradycje duchowe.

W programach wycieczek do Indii znajduje się wizyta w Delhi, gdzie można podziwiać architektoniczny cud Świątyni Lotosu, a jednocześnie doświadczyć bogactwa hinduizmu, sikhizmu, dżinizmu i innych religii subkontynentu. W Wietnamie można poznać fascynującą mieszankę buddyzmu, taoizmu i lokalnych wierzeń, a także odwiedzić świątynie bahaickie w okolicach Ho Chi Minh. W Ugandzie z kolei znajduje się imponująca Świątynia Bahaicka w Kampali, której charakterystyczna architektura przyciąga uwagę odwiedzających. To tylko wybrane przykłady z oferty wycieczek, które pozwalają na odkrywanie różnorodności religijnej w różnych zakątkach świata.

Podróże z Rainbow to nie tylko wypoczynek i rozrywka, ale także szansa na autentyczne spotkania międzykulturowe, które uczą szacunku dla różnorodności i pomagają dostrzec zarówno to, co nas różni, jak i uniwersalne wartości łączące ludzi niezależnie od ich przekonań religijnych. Zapraszamy do odkrywania świata razem z nami!