Tajemnica Azteków. Kim byli, w co wierzyli, co osiągnęli i dlaczego upadli

Kiedy i gdzie powstała cywilizacja Azteków?

Pierwotnie termin „Aztekowie” miał szersze znaczenie niż to, które przypisuje mu się dzisiaj. W języku nahuatl słowa aztēcatl lub aztēcah oznaczały „ludzie z Aztlán”, mitycznej krainy znajdującej się gdzieś w północnym Meksyku lub na południu Stanów Zjednoczonych, która miała być pierwotną siedzibą wielu ludów Mezoameryki. Według legendy do jednego z plemion przemówić miał bóg Huitzilopochtli, który obwieścił, że mają oni oddzielić się od innych „Azteków” i że będą od teraz znani jako Mexikowie.

W XIII wieku Mexikowie przybyli do Doliny Meksyku, która była już domem dla wielu potężnych Azteckich miast-państw znanych jako altepetl. Wypędzani i nękani przez potężniejszych sąsiadów Mexikowie osiedlili się ostatecznie na małej bagiennej wyspie pośrodku jeziora Texcoco. W miejscu tym założyli miasto Tenochtitlán. Tradycyjnie za datę założenia miasta, i tym samym powstanie cywilizacji Azteków, uznaje się rok 1325. Stolica miała wkrótce stać się bijącym sercem kwitnącej kultury i potężnego imperium.

Dzisiaj terminu „Aztekowie” używa się przede wszystkim do określenia imperium Mexików ze stolicą w Tenochtitlan lub w szerszym zakresie również okoliczne ludy połączone z nimi polityką, handlem, zwyczajami, wierzeniami i językiem.

Jak wyglądali Aztekowie?

Status społeczny był u Azteków ściśle związany z noszonymi przez nich ubraniami. Charakterystycznym elementem męskiego ubioru Azteków była przepaska biodrowa zwana maxtlatl lub tlalpilli, którą chłopcy mogli nosić od 13. roku życia. Przepaskę biodrową wykonywano z różnych włókien roślinnych w zależności od rangi noszącego. Ludzie znajdujący się nisko w hierarchii społecznej nosili maxtlatl wykonane z włókien manioku lub agawy, elita zaś z bawełny, a ich przepaski były często barwione i zdobione haftami lub frędzlami. Maxtlatl noszono pod płaszczem lub peleryną zwaną tilmahtli.

Kobiety ubierały się w luźną tunikę zwaną huīpīlli oraz długą spódnicę owiniętą wokół pasa zwaną cihua necuitlalpiloni. Dzieci nie nosiły ubrań do trzeciego roku życia, kiedy zaczynały nosić tuniki, a od czwartego także krótkie spódniczki.

Elita imperium Azteków manifestowała swoją pozycję, wplatając w ubrania ozdoby wykonane z turkusu, jadeitu, złota, piór i muszli. Biżuteria cieszyła się popularnością zarówno wśród zamożnych kobiet, jak i mężczyzn. Składały się na nią kolczyki, naszyjnik i bransoletki wykonane ze srebra i złota, które łączono z ozdobami z kamieni i piór. Najbardziej misternie zdobione były ubrania należące do rodziny królewskiej. Ponadto tylko jej członkowie mogli nosić nakrycia głowy i ozdoby z piór ptaka quetzala, któremu Aztekowie przypisywali boskie pochodzenie i kojarzyli z bogiem Quetzalcoatlem.

Ubiór był odzwierciedleniem pozycji również wśród azteckich wojowników. Każdy wojownik nosił przepaskę biodrową i miękką bawełnianą zbroję zwaną ichcahuipilli. Cieszący się pozycją i prestiżem wojownik nosił biżuterię, a także strój zwany tlahuiztli. W zależności od statusu i przynależności wojownik mógł również nosić przebranie kojota jaguara lub orła.

Kultura Azteków

Pod względem kulturowym cywilizacja Azteków z Tenochtitlán posiadała wiele cech wspólnych z innymi ludami nahuatl zamieszkującymi środkowy Meksyk. Wszyscy ówcześni mieszkańcy Doliny Meksyku czerpały silne wzorce kulturowe od Tolteków, którzy dominowali w regionie między X a XII wiekiem. Aztekowie uważali się wręcz za kulturowych i intelektualnych spadkobierców Tolteków, a ich cywilizację postrzegali jako wzorcową. Nawet pierwszemu władcy, tlatoani, Azteków z Tenochtitlán, Acamapichtli, przypisywano pochodzenie od Tolteków, co miało umocnić pozycję Azteków jako spadkobierców ich kultury.

Organizacja społeczna – klasy i hierarchia w społeczeństwie azteckim

Imperium Azteków tworzyło złożone społeczeństwo klasowe, które zrobiło wrażenie nawet na Hiszpanach. Najwyższą klasę społeczną była szlachta, czyli pīpiltin. Posiadała ona różne przywileje w zakresie edukacji, noszenia wyszukanych strojów i ozdabiania swoich rezydencji. Pīpiltin mogli zajmować ważne stanowiska państwowe, ale mogli również zajmować się rzemiosłem, czy służyć u rodziny królewskiej.

Drugą klasę społeczną tworzyli macehualtin. Pierwotnie należeli do niej tylko chłopi, jednak później rozszerzono ją również na inne warstwy robotnicze. W przeciwieństwie do feudalnej Europy, gdzie chłopi stanowili znaczną większość społeczeństwa, u Azteków tylko ok. 20% ludności zajmowało się rolnictwem. Pozostałą część stanowili wojownicy, handlarze i rzemieślnicy.

Kupcy tworzyli niewielką, ale ważną klasą społeczną o nazwie pochteca. Odpowiadali oni za rozwój handlu, a także byli ważnym źródłem informacji o tym, co dzieje się za granicami imperium.

Najniższą klasą społeczną stanowili niewolnicy zwani tlacotin. Niewolnikami stawali się najczęściej jeńcy wojenni, ale mogli nimi zostać również Aztekowie skazani wyrokiem lub dłużnicy. Zdarzało się, że Aztekowie sprzedawali siebie lub swoje dzieci w niewolę z powodu złej sytuacji ekonomicznej. Niewolnik mógł się wyzwolić, płacąc cenę zakupu. Status niewolnika nie był dziedziczny, co oznacza, że dzieci niewolników rodziły się wolne.

Społeczeństwo Azteków nie było tak hermetyczne, jak ówczesne społeczeństwa Europy. Członkowie macehualtin (pospólstwo) mogli awansować do stanu szlacheckiego za szczególne zasługi. Przykładowo wojownik mógł zyskać prestiż, biorąc do niewoli wielu jeńców wojennych.

Język i pismo Azteków – nahuatl i system piktograficzny

Aztekowie posługiwali się językiem nahuatl, który był używany przez ludy środkowego Meksyku co najmniej od VII wieku n.e. Ekspansja imperium Azteków spowodowała, że odmiana języka nahuatl, którym mówili mieszkańcy Tenochtitlán, stała się językiem władzy i wysokiej pozycji w Mezoameryce.

Azteckie pismo był piktograficznym systemem łączącym pismo ideograficzne ze specyficznymi dla nahuatl logogramami fonetycznymi i znakami sylabicznymi. Pismo Azteków wywodzi się z systemów pisma używanych w centralnym Meksyku, takich jak pismo zapoteckie. Ideografia widoczna jest w abstrakcyjnych koncepcjach, takich jak śmierć, reprezentowana przez zwłoki owinięte do pochówku; noc, narysowana jako czarne niebo i zamknięte oko i mowa, zilustrowana jako zwój wychodzący z ust.

Podobnie jak Majowie Aztekowie używali dwudziestkowego systemu liczbowego.

Sztuka i architektura aztecka

Aztekowie stworzyli wysoce zurbanizowane społeczeństwo z dużymi ośrodkami miejskimi, które pełniły funkcje centrów kulturowych, politycznych, religijnych oraz ekonomicznych imperium.

Największym i najważniejszym miastem Azteków było odgrywające rolę stolicy miasto Tenochtitlán, które wybudowano na wyspie na nieistniejącym już słonym jeziorze Texcoco. Plan miasta opierał się na symetrycznym układzie, podzielonym na cztery sekcje zwane campan. Centrum miasta stanowiła dzielnica świątynna, w której znajdowały się m.in. szkoła dla potomków szlachty, boisko do gry w pok-ta-pok i pałace królewskie. Głównym punktem placu była świątynia w kształcie piramidy schodkowej, zwana Huēyi Teōcalli, znana dzisiaj jako Templo Mayor, a szczyt piramidy zwieńczały dwie świątynie. Szacuje się, że w szczytowym okresie rozwoju, wraz z przedmieściami, Tenochtitlán mogło liczyć ponad 200 tys. mieszkańców, co czyni stolicę Azteków jednym z największych miast świata.

Sztuka zajmowała bardzo ważne miejsce w kulturze Azteków i przejawiała się na wiele sposobów. Wysoko ceniono poezję oraz śpiew, a także spektakle z udziałem aktorów, muzyków i akrobatów. Tematyka utworów skupiała się przede wszystkim wokół bogów oraz mitów. Poezją zajmowali się zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Jedną ze słynnych poetek była Macuilxochitzin.

Ważną częścią sztuki azteckiej było malarstwo. Możemy je podziwiać przede wszystkim dzięki tzw. Kodeksom Azteków, czyli manuskryptom tworzonym przez Azteków przed i po przybyciu Hiszpanów. Malowano na skórze zwierząt (głównie jeleni), na bawełnianym płótnie lub papierze wytwarzanym z kory drzew. Aztekowie ozdabiali misternymi malowidłami także wnętrza świątyń i pałaców Większość znanych obecnie malowideł ściennych pochodzi ze stanowiska archeologicznego w Templo Mayor w mieście Meksyk.

Najbardziej działającą na wyobraźnię formą azteckiej sztuki jest rzeźba, która licznie przetrwała do naszych czasów. Chociaż Aztekowie rzeźbili zarówno w kamieniu, jak i w drewnie, to tych ostatnich zachowało się niewiele z racji nietrwałości materiału. Azteckie rzeźby występowały w różnych rozmiarach i formach. Istnieją dwa typy rzeźb unikalnych dla kultury Azteków: cuauhxicalli to charakterystyczne kamienne misy najczęściej w kształcie orła lub jaguara, do których wkładano ludzkie serca; temalacatl to z kolei monumentalny, rzeźbiony kamienny dysk, do którego przywiązywano jeńców wojennych, walczących między sobą jako ofiary dla bogów.

Najsłynniejszą aztecką rzeźbą jest tzw. Kamień Słońca – 24 tonowy dysk kamienny odkryty w 1790 r. na głównym placu w mieście Meksyk. Obecnie Kamień Słońca można podziwiać w Narodowym Muzeum Antropologicznym.

System edukacji – szkoły calmecac i telpochcalli

Aztekowie przywiązywali ogromną wagę do nauki i wychowywania. Edukacja była obowiązkowa dla wszystkich dzieci niezależnie od płci i pozycji społecznej, ale zakres nauki nie był jednakowy.

Dziewczynki zdobywały przede wszystkim umiejętności z zakresu prowadzenia domu i wychowywania dzieci oraz religii. Nie uczyły się pisać ani czytać, lecz niektóre kształcono na uzdrowicielki i położne zwane temiuxiuliztli.

Chłopcy pochodzący z pospólstwa uczyli się w domu do 15. roku życia, a następnie trafiali do telpochcalli, domu młodych, gdzie uczyli się głównie praktycznych umiejętności, takich jak rolnictwo, rzemiosło i sztuka wojenna. Postępy w nauce domowej, jak i w telpochcallli nadzorowali urzędnicy poszczególnych calpulli – dzielnic miasta. Synowie szlachciców trafiali z kolei do calmecac, gdzie uczyli się zaawansowanego pisania i czytania, historii, teleologii oraz medycyny. Z takich szkół wyłaniano przyszłych kapłanów, nauczycieli, uzdrowicieli, malarzy kodeksów oraz przywódców.

Gospodarka i handel – system pochteca i targowiska

Rolnictwo było podstawą społeczności Azteków. Sprzyjający klimat Doliny Meksyku oraz zaawansowane techniki rolnicze, takie jak systemy nawadniania i sztuczne wyspy, umożliwiały całoroczną i intensywną uprawę.

Dzięki zróżnicowanemu rzemiosłu kwitł handel. Produkty były dystrybuowane poprzez sieć dobrze zorganizowanych i strzeżonych targowisk, tiyanquiztli. Niektóre targowiska specjalizowały się w konkretnym towarze, a inne miały charakter ogólny. Mniejsze miasta organizowały dni targowe co pięć dni, podczas gdy w największych miastach, jak Tenochtitlán i Tlatelolco, targowiska były czynne codziennie. Na targowiskach handlowali zarówno rzemieślnicy i rolnicy wystawiający towar własnej produkcji, jak i zawodowi kupcy. Pochteca stanowili małą, ale istotną klasę społeczną wyspecjalizowanych kupców zrzeszonych w gildie i utrzymujących kontakty handlowe w całej Mezoameryce. To oni byli odpowiedzialni za sprowadzanie luksusowych i egzotycznych dóbr, a także nadzorowanie targowisk jak tego w Tlatelolco. Ze względu na rozległe kontakty często wykorzystywano ich jako szpiegów i informatorów.

Aztekowie nie używali jednej waluty. Drobnych zakupów dokonywano za ziarna kakaowe, a do większych zakupów używano standardowej długości bawełnianej tkaniny, zwanej quachtli. Istniały różne gatunki quachtli, które przedstawiały różną wartość.

Codzienne życie Azteków – czym się zajmowali, co jedli, jak mieszkali

Społeczeństwo Azteków było silnie zróżnicowane pod względem płci. Mężczyźni pracowali poza domem, jako rolnicy, handlarze, rzemieślnicy i wojownicy, podczas gdy kobiety zajmowały się sferą domową. Mogły jednak pracować poza domem jako uzdrowicielki, położne i drobne handlarki. Kobiety posiadały i dziedziczyły na takich samych zasadach jak mężczyźni i cieszyły się swobodą ekonomiczną.

Domy zwykłych mieszkańców miast były zbudowane z drewna i gliny, a dachy z trzciny. Piramidy, świątynie i pałace były na ogół wykonane z kamienia.

Dieta Azteków składała się głównie z kukurydzy, fasoli, dyni i papryczek chili. Każda rodzina miała własną działkę ogrodową, na której uprawiała kluczowe roślinny na własne potrzeby. Produkty odzwierzęce również często gościły na azteckich stołach. Jeziora, których nie brakowało w prekolumbijskim Środkowym Meksyku, zapewniały duże ilości ryb, płazów, ptactwa wodnego i krewetek, dlatego ze zwierząt domowych hodowano jedynie psy oraz indyki.

Aztekowie wykazywali się wysoką higieną osobistą. Większość mieszkańców Tenochtitlán preferowała kąpiel dwa razy dziennie. Jako mydła używano korzenia mydlnicy, do czyszczenia ubrań stosowano agawę. Ponadto kobiety wywodzące się ze szlachty oraz będące w ciąży uczęszczały do temāzcalli, azteckiej łaźni saunowej.

W co wierzyli Aztekowie?

Aztekowie wierzyli i opierali swoją duchowość na tzw. teotl, co w języku nahuatl oznacza wszechobecną boskość. Teotl przejawiał się w panteonie bogów, którzy stanowili aktywny element azteckiego świata. Mogli objawiać się w zjawiskach naturalnych, w sztuce abstrakcyjnej, a także być przywoływani lub nawet ucieleśniani przez kapłanów podczas rytuałów.

Czterema głównymi bogami czczonymi przez Azteków byli: Tlaloc, bóg deszczu i burzy; Huitzilopochtli bóg słońca i wojny oraz opiekun plemienia Mexica; Quetzalcoatl, bóg wiatru, nieba i gwiazd oraz Tezcatlipoca, bóg nocy, magii, przepowiedni i losu. Według azteckich wierzeń za ich stworzenie odpowiadał Ometeotl, dualne bóstwo składające się z pana dwoistości, Ometecuhtli i pani dwoistości, Omecihuatl. Kluczową rolę w azteckich mitach o stworzeniu świata odgrywali Quetzalcoatl i Tezcatlipoca. Występowali w nich jako wrogowie niszczący wzajemnie swoje dzieła lub sojusznicy pokonujący gigantycznego krokodyla Cipacttli, zmuszając go, aby stał się ziemią.

Aztecki panteon liczył dziesiątki bóstw, każde było związane z jakimś elementem świata. Liczba bóstw zwiększała się wraz z ekspansją imperium Azteków, kiedy to włączali do swoich wierzeń lokalne bóstwa.

Czy Aztekowie składali ofiary z ludzi?

Aztekowie zasłynęli w masowych wyobrażeniach jako okrutni i bezwzględni wojownicy lubujący się w składaniu krwawych ofiar z ludzi. Rzeczywiście, składanie ofiar stanowiło dla Azteków bardzo ważny element religijny i kulturowy.

Ich wierzenia opierały się na założeniu, że śmierć była kluczowym elementem podtrzymywania życia i powstawania świata. Obowiązek składania ofiar dotyczył nie tylko ludzi, ale także bogów, co widoczne jest już w mitach stworzenia. W legendzie o „Pięciu Słońcach” wszyscy bogowie poświęcili się dla ludzkości. Dlatego, by zapewnić ciągłość odradzania się słońca i płodność ziemi, składano krwawe ofiary zarówno z ludzi, jak i zwierząt, w zależności od boga, którego należało udobruchać i od rodzaju święta. Niektóre rytuały obejmowały prawdopodobnie akty kanibalizmu, ale nie wiadomo jak powszechna była ta praktyka. Krwawe ofiary nie zawsze oznaczały śmierć. Kapłani dokonywali rytualnego samookaleczenia ku czci bóstw, ofiarując im własną krew, ale nie życie.

Podczas gdy ofiary z ludzi były praktykowane w całej Mezoameryce, Aztekowie doprowadzili tę praktykę do niespotykanego dotąd poziomu. Różne szacunki określają liczbę ofiar z ludzi od 1000 do 20 000 rocznie. Liczba mogła się wahać w zależności od okoliczności. Więcej ofiar poświęcano w czasach kryzysu i niedostatku. Większość ofiar stanowili jeńcy wojenni, dlatego tak ważne było niezabijanie przeciwników na polu bitwy. Tylko wojownicy, którzy zdobyli odpowiednią ilość jeńców, mogli zostać przyjęci w poczet elity. Jednakże ofiary znajdowano nie tylko wśród mężczyzn na polu bitwy. Szczątki masowych ofiar znalezione w 2015 r. w Templo Mayor świadczą o tym, że kobiety i dzieci również mogły zostać złożone jako ofiary.

Osiągnięcia Azteków

Aztekowie osiągnęli wysoki poziom rozwoju w bardzo wielu dziedzinach. Byli innowacyjnymi rolnikami, którzy opracowali wydajne metody upraw i systemy nawadniające. Budowali kanały i akwedukty, dzięki którym zaopatrywali w świeżą wodę olbrzymie miasta. Posiadali także wiedzę o cyklicznym powracaniu sezonów i zjawiskach niebieskich oraz opracowali niezwykle dokładny kalendarz. Część ich wynalazków jest używanych  po dziś dzień.

Podboje i system trybutarny

Po założeniu swojego miasta-państwa, Aztekowie stali się lennikami miasta-państwa Azcapotzalco. Szybko dali się poznać jako zaciekli wojownicy, dzięki którym Azcapotzalco urosło w siłę.

W 1426 r. w Azcapotzlco wybuchł kryzys dynastyczny, w wyniku którego sojusz trzech podległych miast-państw: Tenochtitlán, Tetzcoco i Tlacopan pokonał dawnego zwierzchnika. W ten sposób powstało tzw. Trójprzymierze, które stało się główną potęgą Doliny Meksyku. Z czasem Aztekowie wyrośli na główną siłą militarną sojuszu i de facto jego przywódców.

Dzięki podbojom Trójprzymierze kontrolowało większość centralnego Meksyku. W szczytowym okresie, pod rządami ostatniego władcy Montezumy II, wpływy imperium Azteków sięgały nawet granic dzisiejszej Gwatemali. Aztekowie pozostawiali władców podbitych miast u władzy, pod warunkiem że zgodzili się płacić półroczny trybut sojuszowi, a także dostarczać siły zbrojne na potrzeby dalszych podbojów.

Kalendarz aztecki i astronomia

Życie religijne Azteków było zorganizowane wokół kalendarzy. Podobnie jak większość ludów Mezoameryki, Aztekowie używali jednocześnie dwóch kalendarzy: kalendarza rytualnego składającego się z 260 dni, zwanego tonalpohualli, oraz kalendarza słonecznego składającego się z 365 dni, zwanego xiuhpohualli. Co 52 lata oba kalendarze osiągały wspólny punkt początkowy i rozpoczynał się nowy cykl kalendarzowy. To wydarzenie kalendarzowe obchodzono rytuałem znanym jako Xiuhmolpilli.

Tonalpohualli używano głównie w celach religijnych. Xiuhpohualli zawierał 18 miesięcy po 20 dni każdy oraz pięc dodatkowych dni dzielących stary i nowy cykl. Każdy z 20-dniowych miesięcy był związany z cyklem upraw. Naukowcy wciąż nie są w stanie jednocześnie stwierdzić, jak w azteckim kalendarzu rozwiązano kwestię roku przestępnego.

Medycyna i zielarstwo azteckie

Medycyna Aztecka łączyła zespół wierzeń i rytuałów z praktycznymi centrami zapobiegania i leczenia dolegliwości powszechnych w Mezoameryce. Uzdrowicieli zwanymi ticitl mogli zostać zarówno mężczyźni, jak i kobiety, które dodatkowo mogły zostać położnymi zwanymi temiuxiuliztli.

Aztecka medycyna obejmowała wykonywanie prostych zabiegów chirurgicznych takich, jak usuwanie guzów i drenaż ran za pomocą obsydianowego noża. Ticitl byli również biegli w nastawianiu kości oraz zszywaniu ran za pomocą roślinnych włókien lub zwierzęcego włosia. 

Podstawą medycyny było ziołolecznictwo obejmujące rozległy inwentarz roślin i ziół, z których tworzono leki w różnych postaciach. Stosowano maści, napary, wdychano dym i robiono soki. Popularny był np. sok z agawy amerykańskiej, który był używany do leczenia ran i innych obrażeń otrzymanych w czasie walki. Z grzybów i roślin wytwarzano także substancje przeciwbólowe.

Chinampas – pływające ogrody

Za sukcesem wydajnego rolnictwa Azteków stał system pływających ogrodów zwanych Chinampas. Budowano je na płytkich terenach jeziornych i bagiennych z naprzemiennych warstw mułu z dna oraz materii roślinnej. W ten sposób sztucznie przedłużano grunty orne o żyzne ogrody, które można było uprawiać przez cały rok. Grządki były oddzielone wąskimi kanałami, co umożliwiało rolnikom przemieszczanie się między nimi za pomocą łodzi.

Chinampas były niezwykle żyzne. Oszacowano, że jeden hektar chinampas mógłby wyżywić 20 osób, a 9000 hektarów mogłoby wyżywić 180 000 osób. Aztecki wynalazek stosowany jest do dzisiaj, a w 2018 roku ONZ zaliczyło chinampas w poczet Globalnie Ważnych Systemów Dziedzictwa Rolniczego.

System irygacji i akweduktów

Aztekowie zintensyfikowali produkcję rolną, nawadniając ziemię za pomocą systemu sztucznego nawadniania. Rozwiązali również problem zapotrzebowania na czystą wodę w miastach. Stolica posiadała dwa terakotowe akwedukty o długości ok. 4 km każdy, a dostarczaną przez nich wodę rozprowadzał po mieście system kanałów. Kanały były również przydatne w transporcie towarów. Świeżą wodę czerpano również z jeziora Texcoco, dzięki wybudowanemu w 1453 r. wałowi, który utrzymywał świeżą wodę źródlaną wokół Tenochtitlán i zatrzymywał słonawe wody za wałem, na wschodzie.

Rzemiosło i metalurgia

Wydajne rolnictwo i produkcja żywności pozwoliły znacznej części społeczeństwa na zajęcie się innymi segmentami gospodarki – rozwijało się rzemiosło. Kobiety zajmowały się wyrobami tekstyliów z włókien agawy i bawełny, mężczyźni zaś produkcją ceramiki, narzędzi kamiennych i obsydianowych oraz dóbr luksusowych, takich jak koraliki, wyroby z piór i instrumenty.

Aztekowie mieli niewiele wyrobów metalowych, ale dysponowali wiedzą na temat podstawowej technologii wytopu złota i łączenia go z kamieniami szlachetnymi, takimi jak jadeit i turkus. Wyroby metalowe były z reguły importowane od innych plemion Mezoameryki, np. produkty miedziane pochodziły najczęściej od Tarascanów z Michoacan.

Upadek Azteków. Dlaczego do niego doszło?

Hegemonia Trójprzymierza była niepodważalna. System rządów oparty na sieci sojuszy był skuteczny, ale kruchy. Pozostawieni przy władzy lokalni wodzowie nie buntowali się tak długo, jak nie pojawiał się czynnik, który zmieniał status quo. Tym czynnikiem okazali się Hiszpanie pod przywództwem konkwistadora Hernána Cortésa.

Dzięki sojuszom z wrogami Azteków i chcącymi pozbyć się ich jarzma plemionami nieznanej w Mezoameryce broni, skutecznej wojnie psychologicznej i dziesiątkującej tubylców chorobie, nielicznym Hiszpanom udało się rzucić imperium Azteków na kolana.

Montezuma II i przybycie Hiszpanów

W 1519 r. Moctezuma II (zwany również Montezumą), ówczesny władca Azteków, dowiedział się, że od strony morza przybyli nieznani dotąd wojownicy. Dysponujący nielicznymi siłami Hiszpanie byli zbyt słabi, by mierzyć się z imperium, dlatego zawarli sojusze z zależnymi od Azteków miastami-państwami i ich politycznymi rywalami, z których najważniejsi byli Tlaxcaltekowie.

Niebagatelną rolę w komunikacji między Hiszpanami a tubylcami odegrała Malintzin, autochtonka i niewolniczka, którą Cortés otrzymał w darze od jednego z wodzów. Malintzin znała język nahuatl i język Majów. Przyswoiła także alfabet łaciński i została tłumaczką, doradczynią i pośredniczką Hernana Cortésa. Montezuma ostatecznie zaprosił hiszpańskich konkwistadorów i ich sojuszników do Tenochtitlán, stając się praktycznie więźniem we własnym pałacu.

Noc smutku (La Noche Triste)

Przedłużający się pobyt Hiszpanów i ich sojuszników w stolicy imperium coraz bardziej niepokoił Azteków. W maju 1520 r., pod nieobecność Cortésa, jego zastępca, Pedro de Alvarado, dokonał rzezi azteckich arystokratów i kapłanów zgromadzonych w głównej świątyni miasta podczas święta. W odwecie Aztekowie oblegli hiszpański garnizon w pałacu Montezumy.

Po powrocie do miasta Cortés rozkazał Montezumie przemówić do poddanych, by zaprzestali walki. Jednak Aztekowie nie chcieli słuchać władcy, którego uważali za marionetkę Hiszpanów. Montezuma zginął dwa dni później w niejasnych okolicznościach.

Pod osłoną nocy z 30 czerwca na 1 lipca 1520 r. Hiszpanie i ich sojusznicy opuścili pałac, ale zostali dostrzeżeni w czasie przeprawy przez groblę. W czasie ucieczki zwanej nocą smutku (La Noche Triste) zginęło około 450–600 Hiszpanów i ponad 1000 sprzymierzonych. Wielu hiszpańskich konkwistadorów straciło życie, gdyż nie posłuchali ostrzeżeń Cortésa i obładowani łupami potopili się w jeziorze Texcoco lub wpadli w ręce Azteków.

Rola chorób w podboju

Hiszpanie przywieźli do Nowego Świata nie tylko nową kulturę i religię, ale przede wszystkim nowe choroby, które na przestrzeni lat dziesiątkowały populację tubylców. Szczególnie śmiertelna okazała się ospa prawdziwa, która już w 1520 r. zabiła 40% mieszkańców Tenochtitlán, znacznie osłabiając imperium Azteków i przyczyniając się do podboju Meksyku.

Śmiertelne żniwo zbierały również tyfus, odra, dżuma i krztusiec. Spustoszenia spowodowane chorobami Starego Świata i hiszpańska eksploatacja zmniejszyły populację XVI-wiecznego Meksyku z szacowanych 20 milionów do niewiele ponad miliona.

Dziedzictwo imperium Azteków we współczesnym Meksyku

Dzisiaj ruiny Tenochtitlán spoczywają pod fundamentami miasta Meksyk. O minionej cywilizacji przypominają wtopione we współczesny krajobraz metropolii stanowiska archeologiczne z ruinami wielkiej świątyni Templo Mayor na czele.

Kultura i historia Azteków odegrały kluczową rolę w kształtowaniu się tożsamości narodowej Meksyku po uzyskaniu niepodległości w 1821 r. Wtedy właśnie przestano postrzegać Azteków na wzór europejski – jako nieokrzesanych barbarzyńców, a zaczęto traktować ich jako pierwotnych synów Meksyku, których wysoko rozwinięta cywilizacja nie ustępowała cywilizacjom Starego Świata. Symbolem tej zmiany jest fakt, że zarówno niepodległe państwo, jak i jego stolica noszą nazwę po plemieniu, które osiedliło się na jeziorze Texcoco.

Według mitu to miejsce wskazał Aztekom bóg Huitzilopochtli, zsyłając im jako znak orła siedzącego na opuncji figowej i pożerającego węża. Aztecka legenda została uwieczniona na fladze i godle państwowym Meksyku.

Zobacz pozostałości imperium Azteków na własne oczy – leć do Meksyku z Rainbow!

Meksyk to kraj, który przyciąga piramidami Majów i plażami Riviera Maya, ale to także ziemia, gdzie pod współczesnym Mexico City drzemią fundamenty największego miasta prekolumbijskiej Ameryki. Warto opuścić nawet najpiękniejszy resort w Cancún, by stanąć przed ruinami Templo Mayor i poczuć moc cywilizacji, która władała milionami ludzi. W Muzeum Antropologicznym 24-tonowy Kamień Słońca wciąż emanuje siłą imperium, które łączyło precyzyjną astronomię z wyrafinowaną sztuką.

Aztekowie stworzyli nie tylko potężne państwo, ale całą filozofię życia opartą na harmonii z kosmosem. Ich dziedzictwo żyje w każdym zakątku Meksyku – od pływających ogrodów Xochimilco po kolorowe kodeksy pełne tajemniczych piktogramów. Meksyk tętni historią Azteków, choć równie fascynujące są pozostałości innych kultur prekolumbijskich, od Teotihuacan po majańskie Chichén Itzá, odkrywane podczas naszych wycieczek objazdowych.

W Rainbow pomożemy Ci odkryć różne oblicza meksykańskiej kultury. Połączymy dla Ciebie wypoczynek All Inclusive w Meksyku z fascynującymi wycieczkami objazdowymi śladami wielkich cywilizacji – od historycznego centrum Mexico City wpisanego na listę UNESCO po malownicze Acapulco nad Oceanem Spokojnym, gdzie po całym dniu wrażeń odpoczniesz przy dźwiękach muzyki mariachi.

Gotowy na podróż do krainy Azteków? Sprawdź, co przygotowaliśmy dla Ciebie w