Góra Fuji – symbol duchowości, kultury i tożsamości Japonii

Czy wiesz, że Fuji to nie góra, ale wulkan?

Góra Fuji znajduje się w potrójnym złączu płyt tektonicznych (Pacyficznej, Filipińskiej i Euroazjatyckiej), co czyni ją geologicznie wyjątkową. To tak naprawdę złożony stratowulkan utworzony z trzech następujących po sobie systemów wulkanicznych:

• Komitake (dolna warstwa) – aktywny około 700 000 lat temu,

• Ko Fuji („Stare Fuji”) – rozwinęło się około 100 000 lat temu, osiągając 3100 metrów wysokości,

• Shin Fuji („Nowe Fuji”) – obecny aktywny wulkan, powstały 10 000-17 000 lat temu,

Choć Fuji nadal uważana jest za aktywny wulkan, to ostatnia erupcja miała miejsce w 1707 roku.

Dlaczego Fuji to święta góra Japończyków?

Góra Fuji od tysiącleci zajmuje wyjątkowe miejsce w japońskiej duchowości. Jej status świętej góry wynika z połączenia majestatycznego wyglądu, groźnej mocy wulkanicznej i głęboko zakorzenionych wierzeń religijnych. Oto historia kultu, który przetrwał ponad tysiąc lat.

Święte miejsce wyznawców szintoizmu i bogini w sercu wulkanu

Już w czasach starożytnych narodził się kult góry Fuji, która zarówno zachwycała swoim majestatycznym wyglądem, jak i przerażała Japończyków drzemiącą w niej potęgą wulkaniczną. Nie dziwi więc fakt, że wierzono, iż zamieszkuje ją bóstwo. Początkowo zwano je Asama-no-kami, ale z czasem nadano mu również drugie imię – Konohana-no-Sakuya-hime.

Wzmianki o bóstwie góry Fuji pojawiają się już w najstarszym zabytku piśmiennictwa japońskiego – księdze Kojiki z 712 roku, która jest jednocześnie świętą księgą wyznawców szintoizmu – rodzimej religii Japonii. Według mitologii shinto, na górze Fuji mieszka bogini Sakuya-hime, która stała się głównym obiektem kultu tej świętej góry.

Tradycje pielgrzymkowe i wspinaczkowe

Częścią kultu Fuji są wspinaczki na jej szczyt. Według legendy pierwszym człowiekiem, który tego dokonał, był książę Shotoku pod koniec VI wieku, który wjechał na nią na koniu. Nie ma ku temu jednak żadnych dowodów. Za to opis krateru wulkanu, jaki pozostawił po sobie arystokrata Mitako-no-Yoshika żyjący w IX wieku sugeruje, że albo rzeczywiście był na jej szczycie, albo przynajmniej rozmawiał z kimś, kto tego dokonał. Niemniej jednak już od XIV wieku wspinaczka na górę specjalnie wyznaczonym do tego celu szlakiem stała się popularną formą modlitwy, propagowaną przez pierwszych ascetów z ruchu Maruyama Shugen. Współcześnie na szczyt góry prowadzą cztery główne szlaki, ale każdy z nich zaczyna się dopiero na piątej stacji, co znacznie skraca pielgrzymkę.

Świątynie Sengen, synkretyzm religijny i Fuji Mandara

W całym kraju rozsiane są świątynie poświęcone bóstwu góry Fuji, czyli tzw. świątynie Sengen, ale oczywiście najważniejsza z nich znajduje się u jej podnóża. W mieście Fujinomiya wzniesiono Fujisan Hongu Sengen Taisha (w skrócie Asama Taisha), do której należy także teren wierzchołka góry Fuji powyżej ósmej stacji, z wyłączeniem jedynie szlaków turystycznych i stacji meteorologicznej.

Co ciekawe, chociaż bóstwo góry wywodzi się bezpośrednio z rodzimych japońskich wierzeń, to przez wiele stuleci, za sprawą tak charakterystycznego dla Japonii synkretyzmu, góra była uważana także za miejsce, gdzie mieszka Budda. Dlatego też w świątyniach i na samej górze znajdowało się wiele odniesień do buddyzmu, m.in. figury (najstarsza pochodziła z XIII wieku), budowle, czy w końcu sama nazwa wierzchołka, którego zwano „hachiyō”, co znaczy „osiem liści” i co było nawiązaniem do kwiatu lotosu, symbolu oświecenia umieszczanego w środku buddyjskich mandali.

W tradycyjnym buddyzmie mandale to symetryczne wzory na planie koła, które ilustrują drogę do oświecenia i pomagają w medytacji. W japońskiej wersji można spotkać Fuji Mandara, które prezentują się zupełnie inaczej. Najsłynniejsze dzieło, wiszące właśnie w sanktuarium Asama Taisha o nazwie Fuji Sankei Mandara pochodzi z XVI wieku i przedstawia złotą górę Fuji usytuowaną między słońcem a księżycem. Na trzech jej wierzchołkach widnieją wizerunki Buddy, do których zmierzają pielgrzymi. Poniżej znajduje się świątynia oraz strumień, w którym dokonywano ablucji przed wstąpieniem na święty teren.

Wraz z nastaniem Restauracji Meiji (1868) i przywróceniem realnej władzy cesarzowi nasiliły się nastroje gloryfikujące szintoizm jako ten, który wzmacnia pozycję cesarza, przypisując mu boskie pochodzenie. Zarządzono wtedy rozdzielenie wierzeń dotyczących kultu Fuji i nakazano likwidację większości śladów buddyzmu na górze. Wyjątek stanowią jedynie opisane wcześniej Fuji Mandara.

Fuji a legendy i mitologia kulturowa

Wokół świętej góry przez wieki narosła bogata tradycja legend i opowieści ludowych. Te fascynujące historie nie tylko tłumaczą pochodzenie góry, ale także głęboko wpłynęły na japońską kulturę i literaturę. Oto najważniejsze z nich.

Legenda o bogini Sakuya-hime i utraconej nieśmiertelności

Według mitologii shinto, na górze Fuji mieszka bogini Sakuya-hime, córka boga gór i żona Ninigi-no-mikoto – wnuka samej Amaterasu, bogini słońca. Historia ich związku wyjaśnia, dlaczego ludzie nie żyją wiecznie.

Ninigi otrzymał bowiem do wyboru dwie córki boga gór: starszą, której imię oznacza „Wieczna skała” i symbolizuje długowieczność, oraz młodszą Sakuya-hime, której uroda przypominała ulotny urok kwiatów wiśni. Zauroczony pięknem wybrał młodszą, przez co potomek bogini słońca pozbawił ludzkość boskiego daru nieśmiertelności.

Najważniejszy moment legendy nastąpił, gdy Sakuya-hime w płomieniach zrodziła swoje dzieci – co może symbolizować erupcje wulkanu Fuji. Wśród narodzonych w ogniu był również dziadek pierwszego japońskiego cesarza, co łączy górę Fuji z początkami dynastii cesarskiej.

„Opowieść o zbieraczu bambusu”, czyli o pochodzeniu nazwy góry Fuji

To najstarszy zabytek japońskiej prozy artystycznej z początku okresu Heian (794-1185), który opowiada historię małżeństwa przygarniającego pod swój dach dziecko znalezione w lesie. Ta klasyczna opowieść wyjaśnia, skąd wzięła się nazwa góry Fuji.

Staruszek każdego dnia wyruszał w góry, by zbierać bambus. Pewnego dnia w jednej z łodyg dostrzegł zadziwiające światło. Gdy ją ściął, ujrzał we wnętrzu niemowlę wielkości około trzech centymetrów. Postanowił zabrać je do domu i wychować wraz z żoną. Mała dziewczynka promieniała blaskiem, który wypełniał noc światłem, dlatego nazwano ją Kaguya-hime, czyli Świetlista Księżniczka. Rosła szybko jak bambus i już po trzech miesiącach była dojrzałą młodą kobietą. Jej uroda i blask były tak wielkie, że mimo prób ukrywania jej, i tak nabrały rozgłosu.

Konkurentów o jej rękę było wielu, ale księżniczka Kaguya odmawiała zamążpójścia. Dopiero cesarzowi udało się zyskać jej sympatię. Zauroczeni sobą wymieniali się listami z wierszami – co było standardową formą nawiązywania romansów w okresie Heian.

Księżniczka coraz częściej jednak spoglądała w stronę księżyca i zapadała w zadumę. W końcu wyznała swojemu przybranemu ojcu, że nie pochodzi z Ziemi, ale przybyła na nią tylko na chwilę w ramach kary za uczynki z poprzedniego życia. Niedługo mieli przyjść po nią emisariusze z księżyca i zabrać ją do domu.

Dowiedziawszy się o tym, zakochany cesarz wysłał całe zastępy swoich strażników do domu starca, by nie pozwolili zabrać dziewczyny. Niestety księżycowi wysłannicy w przepięknych szatach oślepili ich swoim blaskiem. Podali księżniczce szatę z piór, by mogła wzbić się w niebo, oraz eliksir nieśmiertelności dla wzmocnienia.

Nim jednak dziewczyna odeszła, napisała pożegnalny wiersz dla cesarza i kazała strażnikom dostarczyć mu go wraz z eliksirem, którego sama zaledwie skosztowała. Zrozpaczony władca powiedział, że nie chce żyć wiecznie bez ukochanej, i nakazał zanieść eliksir nieśmiertelności wraz z jego odpowiedzią na wiersz na wierzchołek najwyższej góry i tam je spalić, by z dymem trafiły na księżyc. Wybrano górę niedaleko stolicy, której nadano nazwę Fuji od słowa fushi, czyli nieśmiertelność.

Legenda o porównywaniu wysokości góry Fuji i góry Yatsugadake

To ludowe podanie, w którym być może ukryto geologiczną prawdę. Opowiada o kłótni dwóch najwyższych gór Japonii – Fuji i Yatsugadake – o to, która jest wyższa.

O pomoc w rozstrzygnięciu konfliktu zwaśnione góry poprosiły Buddę Amidę Nyorai. Ten nakazał oparcie na ich wierzchołkach długiej bambusowej rynny. Kierunek przepływu nalanej do niej wody miał wskazać zwycięzcę.

Tak też uczyniono. Woda popłynęła w kierunku Fuji, sugerując, że jest jednak niższa. Rozgoryczona góra uderzyła konkurentkę ogromną drewnianą kłodą, sprawiając, że Yatsugadake rozpadła się na osiem szczytów, które występują w tym paśmie górskim do dziś. Tym samym Fuji stała się najwyższa w całej Japonii.

Fuji w literaturze japońskiej

Sięgając po japońską literaturę naprawdę trudno nie natknąć się, prędzej czy później, na motyw majestatycznego stożka z ośnieżonym szczytem. Góra Fuji jest popularnym motywem literackim towarzyszącym japońskim artystom od ponad tysiąca lat. Pojawia się m.in. w najstarszym zbiorze poezji japońskiej z VIII wieku pt. Man'yōshū („Dziesięć tysięcy liści”), w zbiorze legend i opowieści pt. Konjaku monogatari z końca okresu Heian („Japońska księga duchów i demonów”), w wierszach haiku tak wybitnych poetów z czasów Edo, jak Matsuo Bashō czy Yosa Buson, a także w literaturze współczesnej, jak choćby w powieści „Kraina śniegu” noblisty Kawabaty Yasunari.

Góra Fuji zainspirowała też zachodnich twórców. W 1913 roku Brytyjczyk Frederick Hadland Davis wydał zbiór „Myths and Legends of Japan”, adaptując japońskie legendy dla europejskich czytelników. W jego pracy znajdziemy wiele opowieści o świętej górze, w tym popularną legendę o drwalu Visu, który miał rzekomo nadać górze jej dzisiejszą nazwę, zachwycony jej urokiem.

Rewolucja artystyczna Hokusaia – „36 widoków góry Fuji”

Niewiele jest zapewne osób, które nie kojarzą wzburzonego, pienistego morza ze słynnego obrazu „Wielka fala w Kanagawie” japońskiego drzeworytnika Hokusaia. Dzieło to, wraz z innymi drzeworytami przywiezionymi do Europy po otwarciu granic Japonii w 1868 roku, zapoczątkowało wśród elit europejskich modę na wszystko, co japońskie. Zjawisko to nosiło nazwę japonizmu i wywarło wpływ na twórczość wybitnych malarzy impresjonistycznych jak Monet, Degas czy Van Gogh.

Warto jednak zaznaczyć, że Hokusai (1760-1849) zrewolucjonizował podejście do malarstwa nie tylko na Zachodzie, ale także w swoim własnym kraju. To on jako pierwszy zaczął wprowadzać do tematyki drzeworytów – skupiających się do tamtego czasu na portretowaniu aktorów i pięknych kobiet – sceny z życia codziennego, a także krajobraz jako główny temat dzieła.

Do dziś najbardziej znany jest z cyklu „36 widoków góry Fuji”, które tuż po publikacji spotkały się z takim zainteresowaniem, że Hokusai domalował ich jeszcze dziesięć, nie zmieniając nazwy cyklu. Przedstawiają one górę Fuji w wielu, często kompletnie różnych perspektywach i kompozycjach. Czasami góra jest jedynym elementem, który widnieje na obrazie, innym razem stanowi zaledwie maleńki element tła.

Twórczość Hokusaia, który po raz pierwszy w Japonii mistrzowsko zastosował błękit pruski oraz perspektywę linearną zaczerpniętą z Zachodu, początkowo na polskim gruncie ironicznie zwana była „obrazkami z pudełek herbaty”. Za sprawą działań wielkiego kolekcjonera japońskich drzeworytów Feliksa „Manggha” Jasieńskiego stała się ostatecznie inspiracją dla wielu polskich malarzy z okresu Młodej Polski.

Ciekawy z punktu widzenia idei drzeworytów z Fuji w tle jest cykl kilkunastu obrazów Władysława Wyspiańskiego przedstawiający widok na kopiec Kościuszki.

Aokigahara – słynny niesławny las na zboczu Fuji

Las Aokigahara, znany również jako „Morze Drzew”, owiany jest tajemniczą, intrygującą, ale i przerażającą atmosferą. Sam w sobie stanowi niezwykły pomnik dzikiej przyrody o unikalnych cechach geologicznych i przyrodniczych. Na jego terenie znajdują się wyznaczone szlaki turystyczne oraz kilka spektakularnych jaskiń lawowych.

Niezwykle gęsty las porasta podłoże z zastygłej po erupcji Fuji lawy. Utworzyła ona porowate skały uformowane w ostre krawędzie i głębokie szczeliny. Pokrywająca je warstwa gleby jest miejscami niezwykle cienka, przez co wystające ponad jej powierzchnię korzenie drzew tworzą naturalne przeszkody dla odwiedzających. Porowata powierzchnia skał oraz bardzo duże zagęszczenie drzew sprzyja zatrzymywaniu wilgoci, dzięki czemu niemalże wszystko pokryte jest mchem. Wewnątrz lasu panuje specyficzna, głucha cisza, a powietrze stoi bez ruchu. Te naturalne cechy sprawiają, że Aokigahara różni się od każdego innego lasu w Japonii.

Niestety, wyjątkowy krajobraz Aokigahara stał się także tłem dla tragicznych wydarzeń. W 1960 roku na japońskim rynku wydawniczym pojawiły się dwie powieści, których fabuła ukazywała las u podnóża góry Fuji jako romantyczne miejsce dla tragicznych zakończeń życia. Pod koniec lat 90. sytuację pogorszył „Kompletny podręcznik samobójstwa” – kontrowersyjna książka, która analitycznie opisywała różne metody samobójstwa, koncentrując się na aspektach technicznych bez wyrażania stanowiska za lub przeciw. Choć spotkała się z falą krytyki japońskich mediów, sprzedała się w ponad milionowym nakładzie. Fragment opisujący las Aokigahara utrwalił jego negatywną reputację.

Po tym, jak w 2004 roku odnotowano ponad setkę ciał znalezionych na terenie lasu, rząd japoński zaprzestał publikowania statystyk dotyczących tego miejsca.

Status UNESCO Góry Fuji. Co obejmuje?

W 2013 roku góra Fuji została wpisana na prestiżową listę światowego dziedzictwa UNESCO, ale nie jako cud natury – lecz jako „święte miejsce i źródło artystycznej inspiracji”. To wyjątkowe wyróżnienie podkreśla kulturowe, a nie tylko przyrodnicze znaczenie góry dla ludzkości. UNESCO chroni cały kompleks 25 obiektów związanych z kultem i sztuką wokół Fuji.

Miejsca kultu religijnego:

• Świątynia Fujisan Hongū Sengen Taisha u podnóża góry,

• teren świątynny na szczycie Fuji,

• osiem świętych źródeł z krystalicznie czystą wodą o znaczeniu religijnym.

Krajobrazy kulturowe:

• pięć malowniczych jezior (Fuji Goko) oferujących klasyczne widoki na ośnieżony wulkan,

• Gaj Sosnowy Miho-no-Matsubara – jeden z trzech najpiękniejszych krajobrazów Kraju Kwitnącej Wiśni,

• historyczne szlaki pielgrzymkowe prowadzące po zboczach góry.

To całościowe podejście UNESCO pokazuje, że góra Fuji to nie tylko geologiczne zjawisko, ale żywy krajobraz kulturowy, który przez stulecia kształtował japońską duchowość, sztukę i tożsamość narodową.

Góra Fuji – ciekawostki

Myślisz, że wiesz już wszystko o największym symbolu Japonii? Oto kilka zaskakujących faktów, które pokazują, że góra Fuji ma w sobie znacznie więcej tajemnic, niż mogłoby się wydawać.

• Do 1872 roku kobiety obowiązywał zakaz wspinania się na górę, ponieważ zgodnie z tradycyjnym przekonaniem zakłócały one energię miejsc świętych. Jednak pierwsza kobieta, o której wiemy na pewno, że weszła na szczyt, uczyniła to już w 1832 roku. Była przebrana za mężczyznę.

• W czasie II wojny światowej amerykańska armia rozważała przemalowanie Fuji na czerwono lub czarno, aby obniżyć morale Japończyków. Zrezygnowano jednak z tego pomysłu po obliczeniu kosztów takiego przedsięwzięcia oraz z obawy, że mogłoby to przynieść odwrotny skutek. Barbarzyński, w oczach Japończyków, czyn mógłby wywołać jeszcze większą mobilizację.

• Japończycy przywiązują szczególną wagę do pierwszego snu w nowym roku i oczekują, że pojawią się w nim trzy szczęśliwe symbole. Wśród nich jest właśnie góra Fuji. Pozostałe to jastrząb i bakłażan.

• W latach 80. XX wieku, w okresie, gdy Japonia wchodziła w okres bańki spekulacyjnej, stworzono projekt wieżowca inspirowany charakterystyczną sylwetką wulkanu Fuji. Miał przewyższać samą górę o około 200 m i móc pomieścić nawet milion ludzi. Budowa X-Seed 4000 nigdy się nie rozpoczęła, ale mówi się, że jako jeden z najbardziej ekstremalnych projektów architektonicznych zrewolucjonizował podejście do współczesnego planowania urbanistycznego.

Dlaczego warto zobaczyć Fuji na własne oczy?

Góra Fuji, wznosząc się na 3776 metrów nad poziomem morza, to nie tylko szczyt do zdobycia. To miejsce, gdzie natura, duchowość i sztuka spotykają się w jednym z najpiękniejszych krajobrazów świata. Malownicze położenie Fuji sprawia, że każdy widok jest inny – raz widać ją majestatycznie odbijającą się w lazurowych jeziorach, innym razem wyłaniającą się zza mgły nad morzem. Dzięki niewielkiej odległości od stolicy Japonii (zaledwie dwie godziny podróży) każdy turysta może doświadczyć tej magii na własne oczy.

W lipcu i sierpniu, podczas oficjalnego sezonu wspinaczkowego, można dołączyć do tysięcy pielgrzymów i turystów wspinających się na szczyt. Przez resztę roku ośnieżona góra oferuje równie spektakularne widoki z bezpiecznej odległości. Słynny Park Narodowy Fuji-Hakone-Izu kryje też inne skarby: tajemniczy las Aokigahara z jego unikalnym ekosystemem, przepiękny 20-metrowy wodospad Shiraito u stóp góry oraz historyczne sanktuarium Sengen z trzema czerwonymi bramami torii rozmieszczonymi wzdłuż północnego szlaku.

Góra Fuji to nie tylko atrakcja turystyczna – każdy krok tutaj przybliża podróżnika do zrozumienia, dlaczego ta święta góra od tysiącleci stanowi źródło natchnienia dla artystów i pielgrzymów.

Górę Fuji i inne atrakcje Japonii możesz zobaczyć z Rainbow!

Góra Fuji, najwyższy szczyt Japonii, stanowi klucz do zrozumienia japońskiej duszy. Każdy widok tej majestatycznej góry, czy to z tradycyjnej herbaciarni w Kioto, czy podczas spaceru po bambusowych lasach Arashiyamy, przypomina o głębokich korzeniach kultury, która od tysiącleci czerpie siłę z harmonii między człowiekiem a naturą.

Odkryj Japonię, która zmieni Twoje spojrzenie na świat. Z Rainbow nie tylko zobaczysz ikoniczne miejsca, ale też przeżyjesz autentyczne, kulturalne doświadczenia. Od ceremonii parzenia herbaty w cieniu świętych świątyń, przez spotkania z mistrzami tradycyjnych rzemiosł, aż po kontemplację wschodu słońca nad Fuji.

Wybierz swoją drogę do Japonii – oferujemy zarówno klasyczne wycieczki objazdowe po całej Japonii, jak i rozszerzone programy łączące Japonię z Chinami czy Koreą Południową. Zarezerwuj swoją podróż do Kraju Kwitnącej Wiśni już dziś!