RPA: co warto wiedzieć przed podróżą?

RPA – informacje ogólne

Republika Południowej Afryki jest najdalej wysuniętym na południe państwem afrykańskim. Jego powierzchnia wynosi 1 219 912 km². Od północy graniczy z Botswaną, Namibią i Zimbabwe, od wschodu z Mozambikiem i Suazi. Na terytorium RPA leży też niewielka enklawa – Lesotho. RPA należy do najbogatszych i najszybciej rozwijających się państw Afryki. Gospodarka jest oparta przede wszystkim na wydobyciu surowców (diamenty, złoto, patyna) i usługach. O dynamicznym rozwoju kraju świadczy m.in. decyzja FIFA o zorganizowaniu w RPA Mistrzostw Świata Piłki Nożnej w 2010 r. Władze RPA udowodniły wówczas, że potrafią zagwarantować bezpieczeństwo rzeszom kibiców z różnych stron świata. Ci z kolei przekonali się, że poza stadionami, Południowa Afryka ma bardzo dużo do zaoferowania.

Historia

Pierwszymi osadnikami na terenie dzisiejszego RPA byli Buszmeni, którzy przybili tam najprawdopodobniej w I tysiącleciu p.n.e. Następnie trafili tu spokrewnieni z nimi Khoikhoi i ludy Bantu. W XVIII w. do Przylądka Dobrej Nadziei dotarli Holendrzy. Niedługo później w tzw. Kolonii Przylądkowej zaczęli osiedlać się holenderscy i niemieccy chłopi, wypierając z tych terenów rdzennych mieszkańców. Pod koniec XVIII w. w rejonach leżących na drodze morskiej z Europy do Indii zaczęli dominować Brytyjczycy. W 1806 r. Kolonia Przylądkowa także została zaanektowana do Imperium. Liczni holenderscy osadnicy (tzw. Burowie), żyjący w Afryce od lat, nie akceptowali jednak języka i praw narzuconych im przez Brytyjczyków, dlatego zaczęli osiedlać się w głębi kontynentu, tworząc tam niezależne Republiki Burskie (Transvaal, Orania). Gdy na zajętych przez nich terenach okryto złoża diamentów, Brytyjczycy na nowo zaczęli się nimi interesować, doprowadzając do wybuchu Wojny Burskiej (1880 – 1881 r.), która zakończyła się klęską Burów. Ich republiki zostały włączone do Imperium Brytyjskiego, ale język niderlandzki stał się drugim po angielskim językiem urzędowym. Ostatecznie w 1910 r. na terenie zjednoczonych Republik Burskich i Kolonii Przylądkowej utworzono Związek Południowej Afryki w kształcie zbliżonym do współczesnego RPA.

W 1934 r. ZPA ogłosił niepodległość. Kraj wciąż był jednak związany unią personalną z Wielką Brytanią, czego świadectwem jest udział afrykańskich żołnierzy w II Wojnie Światowej po stronie aliantów. W 1948 r. do władzy w ZPA doszła Partia Narodowa, która usankcjonowała restrykcyjny system segregacji rasowej (apartheid). Po jego wdrożeniu czarnoskórzy mieszkańcy ZPA nie mieli prawa przebywać w tych samych miejscach, co biali, obowiązywał też zakaz zawierania małżeństw z osobami innej rasy. Podobne zasady wprowadzono w okupowanej od 1949 r. Afryce Zachodniej (współczesna Namibia). W 1961 ZPA zerwał unię personalną z Wielką Brytanią, przeobrażając się w Republikę Południowej Afryki. Mimo ostrego oporu czarnej ludności, polityka apartheidu utrzymała się w RPA aż do lat 90. XX w., gdy w wyniku pierwszych powszechnych wyborów prezydentem RPA został Nelson Mandela, nagrodzony później za swoje osiągnięcia pokojową nagrodą Nobla. Obecnie zarówno biali, jak i czarni mieszkańcy RPA mają te same prawa.

Geografia

Republika Południowej Afryki jest z trzech stron otoczona przez oceany (od zachodu przez Ocean Atlantycki, od wschodu przez Ocean Indyjski), które spotykają się w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei. Rzeźba terenu ma charakter wyżynny, aż 75% całej powierzchni kraju leży na wysokości powyżej 600 m n.p.m. Najwyższym szczytem kraju jest góra Thabana Ntlenyana (3482 m n.p.m.), leżąca w Górach Smoczych, rozciągających się wzdłuż wybrzeża Oceanu Indyjskiego. Tereny nizinne występują jedynie na południowym wybrzeżu i północy kraju w pobliżu granicy z Mozambikiem. Na południowoafrykańskich płaskowyżach znajduje się bardzo dużo jaskiń. Największą popularnością wśród turystów cieszą się Groty Cargo w pobliżu miasta Oudtshoorn oraz Jaskinie Sterkfontein położone na południowy zachód od Johannesburga, gdzie znaleziono jedne z najstarszych szczątków pierwszych ludzi. Największą rzeką RPA jest Oranje, mająca swoje źródła w Górach Smoczych, wpadająca do Oceanu Atlantyckiego. Większość kraju leży jednak w zlewisku Oceanu Indyjskiego, w którym ujście znajdują rzeki Limpopo i Mzimvubu, a także Tugela, która płynie w głębokiej dolinie W jej górnym biegu znajduje się najwyższy wodospad Afryki – jego najwyższy uskok mierzy 948 m.. Równie słynny jest kanion rzeki Blyde River. Malownicze widoki, jakie rozciągają się ze szczytów wąwozu sprawiły, że jest to obecnie jedna z największych atrakcji turystycznych RPA.

Fauna i Flora

Każdej ze stref klimatycznych RPA odpowiada inna roślinność. Na pustyniach w północno-zachodniej części kraju występują nieliczne krzewy, sukulenty i trawy; wewnętrzne wyżyny porastają bujne stepy oraz akacje i baobaby; w rejonie wschodniego wybrzeża występują natomiast wiecznie zielone lasy. Południowe krańce kraju charakteryzują całkowicie odrębną florą. Występuje tam wiele gatunków endemicznych. Cześć z nich jest nam doskonale znana z europejskich ogrodów – kwiaty, takie jak pelargonia, gerbera, mieczyk czy frezja pochodzą właśnie z tego regionu. Najbardziej znani przedstawiciele fauny afrykańskiej: słonie, lwy, żyrafy, zebry, antylopy, nosorożce i gepardy żyją na stepach i sawannach Południowej Afryki . Na terenach lepiej zurbanizowanych zwierzęta zostały jednak niemal całkowicie wytępione przez człowieka. W miastach spotyka się jedynie niewielkie gryzonie, różne gatunki ptaków i małpy. Te ostatnie nie cieszą się jednak sympatią mieszkańców, ponieważ często włamują się do domów przez otwarte okna i kradną jedzenie, robiąc przy tym niemały bałagan. W najdalej wysuniętych na południe rejonach RPA występują foki i pingwiny afrykańskie. Można je spotkać m.in. na plaży Boulders na terenie Rezerwatu Przylądka Dobrej Nadziei.

Klimat

W południowo zachodniej części RPA klimat jest znacznie łagodniejszy niż w innych rejonach Afryki. To zasługa nie tylko szerokości geograficznej, ale także zimnego Prądu Benguelskiego, który przepływa wzdłuż atlantyckich wybrzeży RPA. Dzięki niemu lata w Kapsztadzie są ciepłe, ale nie upalne (średnia temperatura dzienna w lecie to 26°C), a zimy dość chłodne (średnia temperatura dzienna w zimie to 15°C). Należy jednak pamiętać o tym, że pory roku są odwrotne w stosunku do półkuli północnej. Najcieplejszym miesiącem w Afryce Południowej jest styczeń, najzimniejszym lipiec. Znacznie cieplej jest na północy przy granicy z Namibią – tam klimat jest wybitnie suchy, a temperatury latem sięgają nawet 40°C. Wschodnie wybrzeże pozostaje natomiast pod wpływem ciepłego Prądu Mozambickiego, dlatego klimat jest tam zbliżony do subtropikalnego. W mieście Durban jest słonecznie przez 230 dni w roku, temperatury praktycznie nigdy nie spadają poniżej 20°C. Klimat w RPA zmienia się także wraz z wysokością nad poziomem morza. Wolne Państwo i okolice Johannesburga (1753 m n.p.m.) to jedne z najzimniejszych rejonów RPA. Zimą temperatury mogą tam spać nawet do -8°, zdarzają się też opady śniegu. Latem jest jednak ciepło i słonecznie.

Ludność

RPA zamieszkuje kilkadziesiąt grup etnicznych. Wśród rasy czarnej (80% całego społeczeństwa) najliczniejsi są Zulusi, następnie ludy Soto, Khosa, Tswana i Tonga. Biali stanowią obecnie 8,4% całej populacji. To przede wszystkim Afrykanerzy, będący potomkami holenderskich i niemieckich kolonistów, Portugalczycy i Anglo-Afrykańczycy. Oprócz nich w RPA żyją także Azjaci (przede wszystkim Hindusi) i Mulaci (Koloredzi).

Obyczaje

Obyczaje w południowej Afryce trudno jest uogólnić, ponieważ społeczeństwo jest bardzo różnorodne. To jedyny kraj na świecie, gdzie obowiązuje 11 oficjalnych języków. Najwięcej osób posługuje się Zulu (język Zulusów) i Africans (język będący mieszanką flamandzkiego, malajskiego i portugalskiego). Powszechna jest jednak znajomość języka angielskiego.
W RPA nie przetrwało zbyt dużo rdzennie afrykańskich obyczajów. Narodowe stroje, rzemiosło i tańce Zulusów można zobaczyć na żywo jedynie w skansenach. Duże miasta, takie jak Johannesburg albo Kapsztad są bardzo kosmopolityczne. Od europejskich metropolii odróżnia je jednak podejście do czasu (Afrykańczycy z reguły nigdzie się nie spieszą) i ogromne rozwarstwienie społeczne – ok. 30% społeczeństwa stanowi bogata elita, pozostali żyją w znacznie gorszych warunkach. Wszyscy mieszkańcy Południowej Afryki, niezależnie od rasy i pozycji społecznej bardzo lubią jednak grillować. 24 września braai (słowo „grill” w języku afrykanerskim) ma nawet swoje narodowe święto.

Religia

Zdecydowaną większość społeczeństwa RPA stanowią chrześcijanie (81% całej populacji), wciąż żywe są też religie afrykańskie (19% populacji). Można tam także spotkać wyznawców Islamu (1%) i hinduizmu (1%).

Punktem obowiązkowym praktycznie każdej wycieczki do Południowej Afryki jest wizyta w Kruger Park – największym Parku Narodowym w Afryce. Można tam podziwiać różne gatunki zwierząt afrykańskich (w tym słynną wielką piątkę: słonia, lwa, nosorożca, lamparta i bawoła) w ich naturalnym środowisku. Południowoafrykańskie równiny zachwycają nie tylko różnorodną fauną, ale także malowniczymi widokami: ceglasto czerwona ziemia pięknie kontrastuje z przejrzystym, niebieskim niebem. Szczególnie atrakcyjna jest pod tym względem Kotlina Kalahari.

Zachwycające są także krajobrazy terenów górskich. Góry Smocze kryją mnóstwo malowniczych dolin rzecznych, wodospadów i stromych urwisk, które można podziwiać podczas wspinaczki, jazdy konnej, a nawet lotu paralotnią. Z pobytu w Południowej Afryce powinni być też zadowoleni wszyscy entuzjaści wypoczynku nad wodą. Okolice miasta Durban to idealne miejsce do uprawiania sportów takich jak surfing, windsurfing czy kajakarstwo. W pobliżu Kapsztadu można natomiast nurkować w klatce z rekinami. Nie wszyscy wiedzą, że Południowa Afryka jest krajem winiarskim. Tamtejsze winnice zachwycają już samym swoim położeniem na malowniczych zboczach gór. Wizytę warto jednak dopełnić degustacją lokalnych win. Najsłynniejszym szczepem tego regionu jest Pinotage, będący krzyżówką Pinot Noir i Cinsault.