Duanwu – Święto Smoczych Łodzi

Duanwu, zwane także Świętem Smoczych Łodzi, to po Nowym Roku i Święcie Środka Jesieni trzecie najhuczniej obchodzone tradycyjne święto w Chinach. Wypada ono piątego dnia piątego miesiąca tutejszego kalendarza księżycowego, dlatego też nazywane jest czasem Świętem Podwójnej Piątki. Ma ono miejsce zazwyczaj w czerwcu lub pod sam koniec maja i jest zarazem symbolicznym początkiem upalnego lata. Święto obchodzone jest od ponad dwóch tysięcy lat.

Chińczycy zapytani o początki święta z pewnością opowiedzą legendę o poecie Qu Yuanie. Sam Qu Yuan jest postacią historyczną – pierwszym chińskim poetą znanym z imienia i nazwiska. Oprócz poezji zajmował się także polityką – był ministrem w państwie Chu. Lata jego życia na przełomie IV i III wieku p.n.e. przypadły na tzw. Okres Walczących Królestw. Niepokoje tych czasów nie ominęły także kraju Qu Yuana, który osobiście był przeciwny przymierzu z potężnym państwem Qin i za tę zdradę został wygnany. Po 28 latach spędzonych na banicji dowiedział się, że państwo Qin zdobyło stolicę jego ojczyzny. Zrozpaczony Qu Yuan rzucił się w tonie rzeki Miluo.

Miejscowi rybacy mieli wypłynąć mu na ratunek. Wskoczyli do łodzi, by szukać tonącego Qu Yuana. Nie znaleźli go, więc postanowili uratować chociaż jego ciało. Wrzucali do rzeki kulki ugotowanego ryżu, sądząc, że najedzone ryby nie ruszą ciała poety. Owe ryżowe kulki miały dać początek tradycji przyrządzania zongzi – sztandarowego dania święta Duanwu, zaś łódki użyte do poszukiwań miały symbolicznie zapoczątkować tradycję wyścigu smoczych łodzi. Samo święto na pamiątkę Qu Yuana nazywa się czasem także Dniem Poety. Tradycja miała ewoluować latami – zaczęło się od skromnej rocznicy śmierci, a skończyło na święcie narodowym. Badacze podają także inne, według nich bardziej prawdopodobnie, wersje powstania Duanwu. Twierdzą, że święto było pierwotnie obchodami ku czci jednego ze Smoczych Króli. By się przebudził i przyniósł deszcz, składano mu ofiary właśnie do rzeki, co mogło dać początek składaniu zongzi do wody, a także ozdabianiu łodzi motywem smoka. Do dzisiaj przed rozpoczęciem wyścigu smokowi wyrzeźbionemu na dziobie łodzi maluje się oczy. Jak mówią Chińczycy, ma to „przywrócić go do życia”.



Ozdobione smoczymi głowami barwne łodzie startują tego dnia w hucznych zawodach. Od lat 80. XX wieku konkursowe łodzie muszą mieć standardowe wymiary: mają one długość 12,4 m, szerokość 1,14m i ważą maksykalnie 250 kilogramów. Zawodnicy ścigają się na różnych dystansach: 250, 500, 1000 i 2000 metrów. Zawodników w łodzi jest dwudziestu dwóch: dwudziestu wioślarzy, jeden sternik siedzący z czerwoną chorągiewką przy smoczej głowie przy dziobie, a także bębniarz, który wybija rytm wiosłowaniu. Łodzie pędzą z prędkością dochodzącą do kilkunastu kilometrów na godzinę, a wioślarze wykonują nawet 100 pociągnięć wioseł na minutę!

Najpopularniejsze zawody smoczych łodzi odbywające się w Chinach to: The Hong Kong Dragon Boat Festival w Hongkongu, Yueyang International Dragon Boat Festival na rzece Miluo w prowincji Hunan, Guizhou Dragon Canoe Festival of the Miao Ethnic People w prowincji Guizhou Province oraz Hangzhou Dragon Boat Festival w parku narodowym Xixi w prowincji Zhejiang. Regaty, jak i obchody całego święta Smoczych Łodzi odbywają się także w innych miejscach na świecie: w Malezji, Wietnamie, Singapurze czy na Tajwanie, ale także w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych oraz w różnych miastach w Polsce. Wyścigi smoczych łodzi w naszym kraju sięgają roku 1997, kiedy to pierwsze zawody międzynarodowe odbyły się w Gdańsku.



Do rzek z tej okazji wrzuca się tradycyjnie także małe pierożki zongzi. Mówi się, że mają być one pożywieniem dla duszy Qu Yuana. Przede wszystkim obdarowuje się jednak nimi najbliższych, a także swoich szefów oraz partnerów biznesowych. Tradycja mówi, że powinny być one wykonane własnoręcznie, ale dzisiaj można dostać całą ich gamę w sklepach i w supermarketach. Zongzi to stożkowate zbitki kleistego ryżu, zawinięte w liście bambusa, trzciny lub bananowca. Są one następnie gotowane na parze lub w wodzie. Nadzieniem może być praktycznie wszystko: wieprzowina, krewetki, grzyby, orzeszki, czerwona fasola. Coraz popularniejsze jest także dodawanie do nich roślin leczniczych. Z nimi związana jest także pewne część tradycji festiwalu Duanwu. Święto obchodzone jest na początku lata, kiedy ryzyko zachorowań jest większe. Dlatego podczas festiwalu pije się tradycyjne wino z realgarem, które wedle miejscowych wierzeń ma właściwości prozdrowodne. Sprząta się również mieszkania, na drzwiach zaś wiesza się gałązki bylicy pospolitej oraz kalamusa – roślin leczniczych, które mają przynosić zdrowie i szczęście, a także odstraszać złe duchy. Dzieciom przygotowuje się małe talizmany – w kawałek materiału zaszywa się różne zioła i wiesza się na szyi. Popularne są wówczas również ziołowe kąpiele. Nawet woda w studni tego dnia jest magiczna. Wierzy się, że energia yin i yang osiąga wówczas swój szczyt. Dlatego na przykład możliwe jest, by jajko stanęło na swym czubku zupełnie się nie chwiejąc. Próby postawienia tak jajka są popularną zabawą wśród dzieci w trakcie festiwalu.



Mimo że święto obchodzi się już od ponad dwóch tysięcy lat, świętem narodowym w Chińskiej Republice Ludowej stało się dopiero w 2008 roku. Rok później obchody Święta Smoczych Łodzi zostały wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Dzisiaj święto jest trzydniową przerwą od pracy, co Chińczycy lubią wykorzystywać na wakacje – będzie to zatem wyjątkowo zatłoczony okres na plażach i w hotelach. W najbliższych latach święto Duanwu wypada: w 2017 – 30 maja, w 2018 – 18 czerwca, w 2019 – 7 czerwca, w 2020 – 25 czerwca, a w 2021 – 14 czerwca.