Zapora Trzech Przełomów – największa zapora wodna na świecie, która wydłużyła dzień

Historia i znaczenie Zapory Trzech Przełomów

Już w latach 30. XX wieku pojawiały się pierwsze koncepcje budowy tamy. Sun Yat-sen, pierwszy prezydent Republiki Chińskiej, zdawał sobie sprawę z potrzeby regulacji biegu rzeki Jangcy. W 1931 roku miała miejsce powódź, która dała impuls do dyskusji w sprawie kontroli nurtu rzeki.

Przełomowa decyzja zapadła już w Chińskiej Republice Ludowej. Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych w 1992 roku zagłosowało za rozpoczęciem budowy zapory wodnej. Prace rozpoczęły się już dwa lata później, w 1994 roku.

Tama Trzech Przełomów była istotna nie tylko z uwagi na bezpieczeństwo milionów mieszkańców doliny Jangcy, ale również w kontekście rozwoju energii elektrycznej. Nowa zapora miała uniezależnić Chiny od tradycyjnych źródeł energii.

Chiny to kraj, gdzie sprawny transport jest podstawą rozwoju. Nowoczesne autostrady, pociągi dużych prędkości – to wciąż priorytet rządu chińskiego. Z tego też powodu nowa zapora wodna miała ułatwić transport towarów przez Jangcy. Przez specjalne śluzy miały przepływać statki oceaniczne.

Tama Trzech Przełomów to również demonstracja możliwości technologicznych i inżynieryjnych w Chinach – kraju, który jeszcze kilka dekad temu był krajem rolniczym z bardzo niskim poziomem industrializacji.

Imponujące liczby dotyczące Zapory Trzech Przełomów

Zapora Trzech Przełomów to jeden z najkosztowniejszych i najbardziej kontrowersyjnych projektów infrastrukturalnych w historii. Warto przyjrzeć się jej parametrom technicznym, kosztom budowy, potencjałowi energetycznemu oraz temu, jak długo trwała realizacja tego ambitnego przedsięwzięcia.

Jak duża jest zapora?

Długość zapory wodnej to 2335 metrów. To jedna z najdłuższych tam na świecie. Jej wysokość to 185 metrów, co można porównać z 60-piętrowym wieżowcem. Dopiero takie zestawienie pokazuje, z jak przełomowym projektem mamy do czynienia. Sama podstawa zapory wodnej ma 115 metrów i zwęża się ku górze do 40 metrów.

Powstały zbiornik robi jeszcze większe wrażenie. Jego długość to 600 km – można to porównać z odległością między Warszawą a Berlinem. Maksymalnie może pomieścić 39,3 miliarda m³ wody, co odpowiada objętości około 16 milionów olimpijskich basenów pływackich. Powierzchnia zbiornika to 1084 km² – jest on większy niż Hongkong. Chińskie projekty zawsze potrafią zakręcić w głowie z uwagi na skalę inwestycji.

Ile kosztowała?

Dużych liczb ciąg dalszy. Całkowity koszt przedsięwzięcia to 31 miliardów dolarów (a według niektórych danych nawet 59 miliardów dolarów) – to prawie dwa razy tyle, ile Polska wydaje na program 800+. Chińska tama to największa inwestycja infrastrukturalna w historii Chin. W przeliczeniu na każdego mieszkańca Chin koszt wyniósł około 23 dolary, ale korzyści ekonomiczne przekroczyły już wielokrotnie pierwotne inwestycje.

Jaka jest jej moc produkcyjna?

W chińskim miksie energetycznym ta zapora wodna ma ogromne znaczenie. To największa hydroelektrownia w porównaniu z pozostałymi elektrowniami wodnymi. Jej łączna moc to 22,5 GW (gigawatów) – to tyle, ile 15 elektrowni atomowych. Ma aż 34 turbiny, z których każda ma moc 700-800 MW.

Rocznie produkuje około 100 TWh. Tą energią elektryczną można zasilić około 80 milionów gospodarstw domowych – to wszystkie domy w Niemczech i Francji razem wzięte. To też ponad dwa razy większa produkcja energii niż oferuje znana Tama Hoovera w USA, i około 10% całego zapotrzebowania Chin na energię elektryczną.

Jak długo trwała jej budowa?

Jak wspomniałem wcześniej, oficjalnie prace rozpoczęto w 1994 roku. Już 9 lat później, w 2003 roku, Tama Trzech Przełomów zaczęła generować energię. Wszystkie prace budowlane i uruchomienie pełnej mocy nastąpiło w 2012 roku.

W szczytowym momencie w budowie uczestniczyło łącznie około 40 000 robotników. 18-letni projekt podzielony był na trzy główne etapy: przygotowanie terenu i budowa tymczasowych zapór (1994-1997), główne prace budowlane (1998-2003) oraz finalizacja i uruchomienie wszystkich turbin (2004-2012). Projekt uwzględniał także przesiedlenia 1,3 miliona obywateli w prowincji Hubei.

Wpływ na krajobraz – jak zapora zmieniła bieg Jangcy

Tak ogromny projekt jak Tama Trzech Przełomów musiał mieć wpływ na środowisko naturalne. Zapora wodna wpłynęła na bieg jednej z najdłuższych rzek świata – Jangcy.

Przejęto kontrolę nad przepływem wody, przez co zmniejszono ryzyko powodzi, które przez stulecia niszczyły dolną część doliny Jangcy. Największa powódź w 1931 roku pochłonęła życie około 145 000 ludzi, a w 1954 roku zginęło prawie 30 000 osób. Dzięki zaporze przepływ wody można regulować, magazynując ją w okresie deszczy i uwalniając w czasie suszy. Jednocześnie obniżono ryzyko suszy w okresach niskiego poziomu opadów.

Spiętrzenie wody przesunęło biegun geograficzny Ziemi o 2 cm i spowolniło prędkość obrotową naszej planety o 0,06 mikrosekundy. Oznacza to, że doba wydłużyła się wszystkim na globie. To zjawisko wynika z przesunięcia ogromnych mas wody z niższych na wyższe położenia – zgodnie z prawami zachowania momentu pędu, zmiana rozkładu masy wpływa na rotację planety.

Zapora zmieniła również temperaturę wody w Jangcy – zimą jest cieplejsza, latem chłodniejsza niż przed budową. Wpłynęło to na okresy tarła ryb i migracje ptaków. Zmniejszył się również przepływ osadów – Jangcy niosła rocznie około 500 milionów ton mułu, który teraz pozostaje w zbiorniku, co wpływa na erozję brzegów poniżej zapory i zmienia składniki odżywcze w wodzie.

Kultura i dziedzictwo – zatopione miasta i relokacja mieszkańców

Pisałem już o przesiedleniach mieszkańców prowincji Hubei. Pod wodą znalazło się około 1300 wiosek, 140 miast i aż 30 000 hektarów ziemi uprawnej. Oznacza to przesiedlenie dla 1,3 miliona obywateli Chin – rozpoczęły się one w 1993 roku i trwały 15 lat.

Wraz z miastami zniknęły pod wodą tysiące lat historii. Zatopione zostały 1352 stanowiska archeologiczne, w tym ruiny z czasów dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Niektóre z zabytków udało się uratować – w ramach ochrony dziedzictwa kulturowego przeniesiono ponad 1400 objektów zabytkowych, w tym Świątynię Białego Cesarza, która została rozebrana kamień po kamieniu i odbudowana w nowym miejscu.

Zniknęły również tradycyjne systemy tarasów ryżowych, które przez wieki były charakterystyczne dla tego regionu, oraz historyczne przystanie rzeczne, które przez setki lat były centrum handlu na Jangcy.

Tak duża liczba zatopionych miejscowości to również problem śmieci i zanieczyszczeń, które są niebezpieczne dla turbin i wymagają ciągłej uwagi inżynierów. Codziennie ze zbiornika wyławia się około 3000 ton śmieci – od plastikowych butelek po fragmenty budynków. Specjalne statki pracują bez przerwy, aby utrzymać zbiornik w czystości i chronić turbiny przed uszkodzeniami.

Korzyści ekologiczne i wyzwania – bilans środowiskowy megaprojektu

Zmiany biegu rzeki jednocześnie wpłynęły na przybrzeżny ekosystem. W pobliżu tamy utracono siedliska wielu gatunków ryb, a część z nich przeniosła się na wyższe tereny, wpływając na bioróżnorodność. Uznaje się, że Tama Trzech Przełomów miała wpływ na wyginięcie delfina chińskiego (Baiji). Ten gatunek, nazywany „boginią Jangcy”, zamieszkiwał rzekę przez około 20 milionów lat. Poza tym przed budową zapory w Jangcy żyło około 416 gatunków ryb – dziś pozostało ich około 150.

Zapora wpłynęła również na populację morświnów bezpłetwych chińskich tzw. uśmiechniętych aniołów – z około 6000 osobników w latach 90. pozostało dziś mniej niż 1300. Przerwanie naturalnego przepływu rzeki utrudniło migracjom tych ssaków wodnych i ograniczyło ich dostęp do tradycyjnych miejsc rozrodu oraz żerowania.

Paradoksalnie, zapora przyczynia się jednocześnie do ochrony klimatu – zastępując elektrownie węglowe, eliminuje rocznie emisję około 100 milionów ton CO2, co odpowiada wycofaniu z ruchu 22 milionów samochodów. Ponadto, dzięki lepszej kontroli nad powodziami udało się ochronić setki tysięcy hektarów nadrzecznych lasów, które wcześniej były regularnie niszczone przez gwałtowne powodzie.

Zapora Trzech Przełomów jako atrakcja turystyczna

Tama Trzech Przełomów to nie tylko ogromny projekt inżynieryjny, ale także jedno z najbardziej fascynujących miejsc turystycznych w Chinach. Region turystyczny Zapory Trzech Przełomów zajmuje obszar 15,28 km² i oferuje kompleksową infrastrukturę turystyczną. Rocznie przyciąga miliony turystów z całego świata, którzy przybywają, aby podziwiać majestatyczną konstrukcję, zobaczyć malownicze krajobrazy i odkryć historię zatopionych miast oraz przesiedlonych społeczności. Chińska tama to miejsce, które trzeba odwiedzić, aby zrozumieć projekt i jego wpływ na otoczenie.

Centrum Turystyczne Zapory Trzech Przełomów

W centrum turystycznym turyści mogą zapoznać się z budową zapory. Do dziś pamiętam, kiedy chodziłem po Wielkim Murze – dopiero wtedy widać skalę tych megaprojektów. Tutaj również warto się pojawić. W centrum turystycznym znajdują się interaktywne wystawy, zdjęcia i modele oraz informacje o przesiedlonych mieszkańcach i zmianach w krajobrazie.

Platforma widokowa Tanzi Ridge

Platforma widokowa Tanzi Ridge położona jest na wzgórzu, dzięki czemu ma się widok na Tamę Trzech Przełomów oraz zbiornik wodny. Nazwa „Tanzi” oznacza w języku chińskim „dzban”, co związane jest z kształtem wzgórza. Platforma ma trzypiętrową konstrukcję, z której każdy poziom oferuje inną perspektywę. To najlepszy punkt obserwacyjny.

Przed udaniem się w to miejsce warto zadbać o baterię w aparacie, ponieważ widoki będą wprost idealne do fotografowania.

Rejs po Zbiorniku Trzech Przełomów

Dzięki tej atrakcji można z bliska podziwiać zbiornik wodny. Podczas rejsu turyści mogą zobaczyć wszystkie trzy główne przełomy: Qutang (8 km – najkrótszy, ale najwęższy), Wu (45 km – słynący z dwunastu szczytów) oraz Xiling (80 km – najdłuższy i przed budową tamy najtrudniejszy w nawigacji).

Podczas rejsu mijają się miejsca, gdzie kiedyś stały historyczne miasta i wioski. Na trasie znajdują się również pozostałości starożytnych mostów i świątyń, które zostały częściowo przeniesione na wyższe tereny.

Muzeum Przesiedleń

Muzeum Przesiedleń to miejsce upamiętniające historie ludzi, którzy musieli opuścić swoje domy podczas budowy zapory. To nie tylko statyczne wystawy, ale także interaktywna ekspozycja ze starymi zdjęciami, osobistymi przedmiotami mieszkańców, mapami pokazującymi zatopione miejscowości oraz nagraniami świadectw i opowieści ludzi, którzy przeżyli proces przymusowego przesiedlenia.

Śluzy żeglugowe

Tama posiada jedne z największych śluz na świecie – imponujący system pięciu komór, każda o długości 280 metrów, szerokości 35 metrów i różnicy poziomów 9,5 metra. Ten gigantyczny system umożliwia transport statków oceanicznych do 10 000 ton przez zaporę. Ich roczna przepustowość to około 100 milionów ton ładunków.

Całość przeprawy trwa około 4 godzin i polega na stopniowym podnoszeniu lub opuszczaniu statków. Proces ten można obserwować z tarasu widokowego, skąd widać nie tylko śluzy, ale także ruch statków oczekujących w kolejce.

Winda dla statków

Tak, tam naprawdę znajduje się winda dla statków. To jedna z najciekawszych atrakcji technicznych na świecie, otwarta dla turystów w 2016 roku. Winda dla statków umożliwia transport mniejszych jednostek (do 3000 ton) przez Zaporę Trzech Przełomów w sposób znacznie szybszy niż tradycyjne śluzy. 113 metrów wysokości można pokonać w zaledwie 40 minut – to 10 razy szybciej niż przez śluzy.

Rozwiązanie to jest unikalne na skalę światową. Winda składa się z ogromnego basenu wodnego, który wraz ze statkami jest podnoszona i opuszczana przez system lin i przeciwwag. Naprawdę robi to wrażenie.

Park Geologiczny Trzech Przełomów

W okolicach tamy znajdują się szlaki turystyczne prowadzące przez malownicze doliny i klify. Podczas spacerów można podziwiać unikalne formacje skalne i ślady przeszłości. To właśnie tam można dowiedzieć się o procesach geologicznych, które ukształtowały ten teren przez miliony lat.

Świątynia Białego Cesarza

Historyczna świątynia o dużym znaczeniu kulturowym i religijnym, znana z bogatych zdobień i pięknych ogrodów. Miejsce to związane jest z legendami o Białym Cesarzu (Baidi), który według mitologii zamieszkiwał te tereny i chronił żeglujących Jangcy. Świątynia znajduje się na wzgórzu Baidicheng, z którego rozciąga się zapierający dech w piersiach widok na Przełom Qutang – uważany za najbardziej malowniczy odcinek całej rzeki Jangcy.

Miasto duchów Fengdu

Starożytne miasto Fengdu, znane z mitologii chińskiej jako „miasto duchów” lub „brama do zaświatów”, zostało częściowo zatopione przez Tamę Trzech Przełomów, ale jego najważniejsze części zostały przeniesione i odbudowane. Od około 2000 lat praktykowano tu kult zmarłych i wierzenia dotyczące życia pozagrobowego.

Turyści mogą zwiedzać świątynie, oglądać posągi demonów i poznawać chińskie wierzenia dzięki interaktywnym wystawom. Spacer po mieście rzeczywiście przypomina podróż przez mityczny świat duchów i legend. Szczególnie popularna jest „Droga Duchów” – trasa prowadząca przez symboliczne bramy reprezentujące etapy przejścia do zaświatów.

Zapora Trzech Przełomów to dopiero początek?

Jakby tego było mało, niedawno pojawiła się informacja, że Chiny planują budowę jeszcze większej zapory wodnej na rzece Yarlung Tsangpo (Brahmaputra) na Wyżynie Tybetańskiej. Projekt znany jako „mega-tama Yarlung Tsangpo” ma być zlokalizowany w wielkim zakolu rzeki, gdzie spada ona o niemal 3000 metrów na odcinku zaledwie 50 kilometrów. To naturalne ukształtowanie terenu tworzy jeden z największych potencjałów hydroenergetycznych na świecie – chińska spółka państwowa Power Construction Corp. uważa, że nowa inwestycja będzie generować trzy razy więcej energii niż Tama Trzech Przełomów. To jednak historia na zupełnie inną opowieść.

Wybierz się na wycieczkę do Chin z Rainbow i zobacz Zaporę Trzech Przełomów na własne oczy!

Przeczytanie o Zaporze Trzech Przełomów to jedno, ale stanie przed 185-metrową ścianą betonu i obserwowanie, jak statki przemieszczają się przez gigantyczne śluzy, to zupełnie inne doświadczenie. Z Rainbow odkryjesz nie tylko tę architektoniczną potęgę, ale także poznasz historie przesiedlonych mieszkańców, zobaczysz zatopione miasta i poczujesz skalę inżynieryjnego przełomu, który zmienił bieg Jangcy.

Wycieczki do Chin Rainbow łączą zwiedzanie nowoczesnych cudów techniki z tysiącletnią kulturą – od Wielkiego Muru po Zaporę Trzech Przełomów. Zobacz na własne oczy pełen kontrastów świat Chin i odkryj z Rainbow jeszcze jeden wymiar różnorodności świata.