Portugalia: co trzeba wiedzieć przed wyjazdem?

Portugalia – informacje ogólne

Portugalia, oficjalnie Republika Portugalska, to państwo zajmujące południowo-zachodnią część Półwyspu Iberyjskiego. Jest to najdalej wysunięty na zachód kraj w Europie. Zajmuje stosunkowo niewielki obszar, czyli nieco ponad 92 tys. km2. Portugalia jest chętnie odwiedzana przez turystów z całego globu, głównie ze względu na liczne zabytki, niesamowite cuda natury, a także komfortowe warunki wypoczynku. Najpopularniejszymi ośrodkami turystycznymi pozostaje Lizbona oraz Porto. Dużym zainteresowaniem, choć z nieco innych pobudek, cieszy się także słynne sanktuarium w Fatimie. Portugalia graniczy z tylko jednym państwem – Hiszpanią, która zajmuje o wiele większy, północno-wschodni obszar Półwyspu Iberyjskiego. Długość granicy łączącej oba kraje wynosi 1214 km. Z kolei od zachodu i południa portugalskie wybrzeże oblewa Ocean Atlantycki. Linia brzegowa na kontynencie mierzy 832 km, w rzeczywistości jest jednak dłuższa o prawie tysiąc kilometrów. Różnica wynika z faktu, że do terytorium Portugalii zalicza się także dwa autonomiczne regiony: Azory oraz Maderę. Oba archipelagi wysp są doskonałymi destynacjami turystycznymi.

Historia

W starożytności tereny dzisiejszej Portugalii były zamieszkane przez ludy celtyckie i iberyjskie. Następnie do jej wybrzeży dotarli Kartagińczycy, a po wojnach punickich zwierzchnictwo nad tym rejonem objęli Rzymianie. Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego półwysep najechali Swebowie i Wizygoci, zaś w VIII wieku portugalskie ziemie objął arabski kalifat. Kolejne regiony odzyskiwano w ramach chrześcijańskiej rekonkwisty. Niezależność państwa udało się wywalczyć dopiero w XII wieku – królem został wówczas Alfons I Zdobywca. Zbliżone do obecnych granice wypracowano natomiast w XIII wieku – wtedy też przeniesiono stolicę do Lizbony.
Często myślimy o Portugalii jako o niewielkim kraju na skraju Europy. Rzeczywiście, obszar państwa jest dziś stosunkowo mały, ale niegdyś była to światowa potęga. Przyczyniły się do tego śmiałe ekspedycje wybitnych żeglarzy, takich jak Ferdynand Magellan czy Vasco da Gama. W XV wieku książę Henryk Żeglarz założył w Sagres Szkołę Morską – pierwszą akademię tego typu na świecie. Tam wynaleziono konstrukcję karaweli – statku, który umożliwił Portugalczykom dalekie morskie podróże; stamtąd też wypłynęli liczni odkrywcy, w tym Bartolomeu Dias, który jako pierwszy Europejczyk dotarł do Przylądka Dobrej Nadziei. W XV (tak zwanym „złotym”) wieku Portugalia była światowym imperium i niekwestionowanym liderem w dziedzinie handlu importowanych z kolonii dóbr. To właśnie wtedy powstały podziwiane do dziś budowle utrzymane w manuelińskim stylu.
W związku z małą liczbą ludności i problemami z utrzymaniem wszystkich kolonii od XVII wieku Portugalia zaczęła tracić kolejne tereny i wpływy w różnych rejonach świata. Proces ten trwał aż do 1999 roku, gdy oddano Chinom Makau. Z dawnych zdobyczy Portugalia posiada już jedynie Azory i Maderę, przy czym oba archipelagi to regiony autonomiczne, niezależne od lizbońskiej administracji.

Geografia

Na północy kraju przeważają tereny górzyste i wyżynne. Tworzą one tzw. Mesetę Iberyjską, która zajmuje około 70% powierzchni Portugalii. Na północ od doliny Tagu leży część hiszpańskich Gór Kastylijskich oraz Kantabryjskich. Przebiegają tędy między innymi pasma takie jak: Serra da Estrela (z najwyższym szczytem Torre o wysokości 1993 m n.p.m.) czy masyw Serra do Marão ( najwyższy szczyt Marão wznosi się na wysokość 1415 m n.p.m.). Bliżej morza, na południe od rzeki Tag, rozciągają się wyżynne krajobrazy, w tym Wyżyna Alentejo. Z kolei na obszarze najbardziej wysuniętym na południe dominują niskie góry, leży tam także słynna wyżyna Algarve.
Portugalia leży w zlewisku Oceanu Atlantyckiego i ma dobrze rozwiniętą sieć rzeczną. Na północy kraju głównymi rzekami są Minho oraz Douro, w środkowej części – Tag, a na południu – Gwadiana. Portugalska linia brzegowa dość słabo rozwinięta – największą spośród niewielu zatok jest Setubal. Zdecydowana część wybrzeża jest pokryta lagunami i wydmami; w niektórych miejscach (zwłaszcza na południu) występują też wysokie klify.

Flora i fauna

Z uwagi na bogatą szatę roślinną Portugalia bywa nazywana „ogrodem botanicznym Europy”. Różnorodność portugalskiej flory to zasługa bliskości oceanu, który łagodzi tamtejszy klimat. Najczęściej spotykane drzewa to odporne na suszę dęby, dęby korkowe, dęby okrągłolistne i sosny śródziemnomorskie. Często spotykane są również drzewokształtne wrzosy, rozmaryn oraz lawenda. Na południowym wybrzeżu oprócz sosen występuje także roślinność wydmowa, w tym makia i słonorośla. Oprócz tego istotnym elementem portugalskiej szaty roślinnej są winorośle, sady owocowe i gaje oliwne. Śladem dawnej kolonialnej potęgi są zaś sprowadzone do kraju gatunki egzotyczne, między innymi australijski eukaliptus.
Fauna Portugalii niestety nie jest już równie różnorodna. Blisko 25% tamtejszych ssaków to gatunki zagrożone wyginięciem (w tym mniszka śródziemnomorska, karlik, ryś iberyjski, borowiec czy wieloryb biskajski). W krzewach pomiędzy skałami skrywają się także traszki, jaszczurki i niegroźne węże, natomiast pod niebem szybują sępy płowe, kuropatwy czerwone oraz głuptaki.

Klimat

Klimat w Portugalii opisuje się jako śródziemnomorski oceaniczny. Na północy kraju jest jednak chłodniej niż na południu. Różnice te pogłębiają się szczególnie zimą. Podczas gdy w Algarve wciąż nie brakuje plażowiczów, w okolicach Lizbony dni słoneczne przeplatają się z deszczowymi, zaś w górach pokrywa śnieżna utrzymuje się od listopada aż do lutego. Zimy w Portugalii są jednak stosunkowo łagodne, a temperatura rzadko spada poniżej zera.
Wiosna w Portugalii zaczyna się już w marcu. To idealny moment na zwiedzanie, ponieważ o tej porze roku nie odnotowuje się jeszcze upałów. Ocieplenie przypada zwykle na maj i czerwiec, a wysokie temperatury odnotowuje się jeszcze we wrześniu. Latem cały kraj opanowują upały – w zależności od rejonu termometr pokazuje od 20 do 40 stopni, przy czym woda pozostaje stosunkowo chłodna (22 stopnie) mniej więcej do lipca. Co bardzo istotne, nawet w lecie noce bywają chłodne. Wyjątkiem jest oczywiście rejon Algarve, gdzie dzięki chłodnym wiatrom zachodnim temperatury latem oscylują około 31 stopni.
Warto rozważyć też wakacje w Portugalii jesienią. Temperatury rzędu 16-20 stopni stwarzają wówczas idealne warunki do zwiedzania. Minusem są dość wysokie dobowe amplitudy, ale znacznie mniejsza ilość turystów wynagradza tę niedogodność z nawiązką.

Ludność

Jeszcze w XIII wieku Portugalię zamieszkiwało nieco ponad milion osób. Obecnie populacja kraju wynosi około 10,5 mln ludzi. Ponad 2,8 mln przebywa w aglomeracji lizbońskiej, zaś ponad 1,7 mln – w metropolii Porto. Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku odnotowano zwiększony przyrost naturalny. Zjawisko to przypisano napływowi imigrantów, których liczbę szacuje się na około pół miliona. Najwięcej przyjezdnych pochodzi z Brazylii; kolejne miejsca należą do Ukrainy, Republiki Zielonego Przylądka, Rumunii i Angoli.
Portugalczycy są uśmiechnięci, dobroduszni, pomocni i bardzo cierpliwi. Z otwartymi ramionami witają turystów, którzy przybywają podziwiać słoneczne plaże i zabytkową architekturę, a także pragną zakosztować lokalnego wina. Cechą charakterystyczną miejscowych jest tzw. saudade, czyli wewnętrzna melancholia. Jej przejawem jest będąca wizytówką tego kraju muzyka fado.
Pod względem językowym Portugalia jest bardzo jednolita. Oficjalnym językiem, którym posługuje się cały kraj, jest oczywiście portugalski. Co ciekawe, występuje w nim sporo wyrazów pochodzenia arabskiego. Z kolei wymowa jest miękka, śpiewna i obfitująca w syczące oraz nosowe głoski.

Obyczaje

W Portugalii – przynajmniej z punktu widzenia Polaków – nie obowiązują żadne szczególne normy obyczajowe, których nieprzestrzeganie mogłoby doprowadzić do konfliktu. Największym tradycyjnym świętem jest tam noc św. Jana. Mieszkańcy Porto hucznie świętują wówczas na placu Aliados, a następnie przenoszą zabawę na plażę. Obchodom towarzyszą takie atrakcje, jak uderzanie się wzajemnie plastikowym młotkiem (każdorazowe uderzenie podobno przynosi szczęście), puszczanie papierowych balonów czy pokazy sztucznych ogni. Ciekawostką jest także tourada, czyli portugalska corrida. Torreador nie może zabijać byka - ma go jedynie unieruchomić. Znaczną część pojedynku stanowią też popisy jeździeckich umiejętności.
Portugalia jest też znana z bardzo charakterystycznej muzyki. Pieśni fado – nastrojowe, melancholijne melodie wykonywane przy akompaniamencie portugalskich gitar – opowiadają o miłości, samotności, żegludze i życiu codziennym. Z kolei najpopularniejszym sportem w kraju jest piłka nożna. Przyczyniają się do tego legendarni, światowej klasy zawodnicy – Eusebio da Silva Ferreira, Luis Figo czy Cristiano Ronaldo. Jeszcze jednym „towarem eksportowym” Portugalii jest wino, w szczególności wino wzmocnione, takie jak porto czy madera. Historia porto sięga XVII wieku, kiedy angielscy kupcy dolali do wina brandy, chcąc w ten sposób zapobiec jego kwaśnieniu. Tradycje winiarskie w Portugalii sięgają czasów rzymskich, w kraju można zaś wyróżnić aż 33 znakomite regiony winiarskie, gdzie uprawiane są głownie endemiczne szczepy winorośli.

Religia

W Portugalii nie obowiązuje żadna oficjalna religia, jednak dominującym wyznaniem jest katolicyzm. Spis powszechny przeprowadzony w 2011 roku wykazał, że aż 81% ludności to katolicy, przy czym tylko 19% regularnie uczestniczy we mszy i przyjmuje sakramenty. Z kolei według badań Pew Research Center niemal 94% Portugalczyków to chrześcijanie (oprócz katolików – protestanci, Świadkowie Jehowy i prawosławni), natomiast 4,4% mieszkańców kraju nie identyfikuje się z żadną religią. W zdecydowanej mniejszości pozostają islam, buddyzm oraz tradycyjne religie etniczne.

Najciekawsze regiony Portugalii to Lizbona, Algarve, Norte-Porto, Alentejo, Costa Verde, Costa da Prata, Montanhas, Vale do Tejo, Centro-Beiras, Estremadura, Minho, Madera i Azory. Będąc w Lizbonie, warto zwiedzić XVII-wieczne centrum, klasztor Hieronimitów, Pomnik Odkrywców i najstarszą dzielnicę miasta, Alfamę. Wyjątkową atrakcją jest też przejazd najdłuższym mostem wiszącym w Europie nad rzeką Tag.
Wielbiciele aktywnego trybu życia, którzy uwielbiają taniec, wino i zabawę, będą zachwyceni tamtejszym nocnym życiem. W dzień można za to uprawiać sporty wodne (zwłaszcza żeglarstwo, nurkowanie czy windsurfing), wędrować po górach, czy pograć w golfa. W Portugalii, zwłaszcza w Algarve, działa wiele doskonale utrzymanych pól golfowych, w tym 27-dołkowe Laguna Course czy mistrzowskie, usiane jeziorami Victoria Golf Course. Warto także wybrać się na pokaz tourady, mecz piłki nożnej albo koncert fado w jednej z lokalnych knajpek.